Zwolnienie od kosztów sądowych – kto i kiedy może z niego skorzystać?
Zwolnienie od kosztów sądowych to ważne uprawnienie. Pomaga osobom w trudnej sytuacji finansowej. Umożliwia dostęp do wymiaru sprawiedliwości. Dowiedz się, jak uzyskać taką pomoc.
Czym są koszty sądowe?
Dostęp do sądu w Polsce nie jest darmowy. Koszty sądowe w sprawach cywilnych bywają wysokie. Obejmują one opłaty i wydatki procesowe. Są związane z wszczęciem sprawy. Pokrywają prowadzenie i zakończenie postępowania.
Opłaty sądowe to na przykład wpis od pozwu. Wydatki to koszty opinii biegłych. Należą do nich też koszty doręczeń. Strona przegrywająca sprawę zazwyczaj ponosi koszty. Czasem koszty rozkładane są proporcjonalnie.
Opłata od pozwu to często hamulec w dochodzeniu naszych praw.
Przykładowe opłaty sądowe są różne. Opłata od pozwu o rozwód wynosi 600 zł. Opłata od pozwu o ustalenie nieistnienia małżeństwa to 200 zł. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku kosztuje 100 zł. Wysokość opłat reguluje ustawa.
Kiedy muszę ponosić koszty sądowe?
Musisz ponosić koszty sądowe, gdy składasz pismo podlegające opłacie. Obowiązek ten powstaje też, gdy sąd nałoży na Ciebie taki obowiązek. Sąd nakłada koszty na stronę przegrywającą proces.
Co to jest zwolnienie od kosztów sądowych?
Zwolnienie od kosztów sądowych to pomoc Państwa. Przeznaczone jest dla osób ubogich. Umożliwia dostęp do sądu. Dotyczy osób, które nie mogą ponieść kosztów. Chodzi o brak możliwości bez uszczerbku utrzymania. To utrzymanie konieczne dla siebie i rodziny.
Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi w istocie pomoc Państwa dla osób, które ze względu na ich szczególnie trudną sytuację materialną nie mogą ponieść tych kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Zwolnienie od kosztów sądowych powoduje brak konieczności uiszczania opłaty. Koszty procesu pokrywa wtedy Skarb Państwa. To jedno z kluczowych uprawnień procesowych. Może pomóc w dochodzeniu praw. Zwolnienie wymaga należytego uzasadnienia.
Sąd może zwolnić stronę w całości lub części. Strona w całości zwolniona nie uiszcza opłat. Częściowe zwolnienie obejmuje ułamkową lub procentową część opłat. Sąd decyduje o zakresie zwolnienia.
Kto może ubiegać się o zwolnienie?
O zwolnienie od kosztów sądowych może ubiegać się osoba fizyczna. Zwolnienie dotyczy osób w trudnej sytuacji finansowej. Osoby fizyczne i przedsiębiorcy mogą skorzystać. Ich sytuacja finansowa uniemożliwia opłacenie procesu.
Zwolnienie mogą uzyskać też osoby prawne. Dotyczy to również jednostek organizacyjnych. Muszą wykazać brak dostatecznych środków. Spółka handlowa musi wykazać, że wspólnicy nie mają środków. Chodzi o środki na zwiększenie majątku spółki. Uzyskanie zwolnienia przez osoby prawne jest trudniejsze.
Zwolnienie przeznaczone jest głównie dla osób ubogich. Dotyczy tylko osób, które nie mogą ponieść kosztów. Chodzi o brak możliwości bez uszczerbku dla utrzymania. Sąd ocenia sytuację wnioskodawcy.
Rozważmy przykład Pana Jana. Utrzymuje się jedynie z zasiłków. Mieszka sam. Osiąga dochody rzędu 2000 zł. Sąd zobowiązał go do opłaty 4000 zł. Pan Jan prawdopodobnie uzyska zwolnienie. Jego dochody są niskie w stosunku do kosztów.
Rozważmy przykład Pana Zbigniewa. Pracuje na etacie. Zarabia 10 000 zł miesięcznie. Sąd zobowiązał go do opłaty 4000 zł. Pan Zbigniew raczej nie uzyska zwolnienia. Jego dochody są wysokie. Może ponieść koszty bez uszczerbku.
Rodzaje zwolnienia: ustawowe i sądowe
W polskim systemie prawnym istnieją możliwości ubiegania się o zwolnienie. Wyróżniamy dwa rodzaje zwolnień. Pierwszy to zwolnienie z mocy ustawy. Drugi to zwolnienie przyznawane przez sąd.
Zwolnienie z mocy ustawy przysługuje określonym podmiotom. Dotyczy to na przykład prokuratora. Obejmuje też Rzecznika Praw Obywatelskich. Takie zwolnienie jest automatyczne. Nie wymaga składania wniosku.
Zwolnienie przyznawane przez sąd wymaga wniosku. Strona musi wykazać trudną sytuację materialną. Sąd ocenia, czy strona nie jest w stanie ponieść kosztów. Ocena dotyczy braku uszczerbku dla utrzymania. To najczęstszy rodzaj zwolnienia.
Jak złożyć wniosek o zwolnienie?
Jak ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych? Należy złożyć odpowiedni wniosek. Wniosek o przyznanie zwolnienia zgłasza się w sądzie. Można to zrobić na piśmie. Można też zgłosić ustnie do protokołu.
Wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania musi mieć uzasadnienie. Należy dokładnie uzasadnić wniosek. Trzeba przedstawić swoją sytuację finansową. Warto dołączyć dokumenty potwierdzające sytuację. Złożenie wniosku można wykonać przed pozwem. Można też złożyć go razem z pismem. Chodzi o pismo, od którego należy się opłata.
- Skorzystaj z pomocy doświadczonego prawnika.
- Złóż wniosek o zwolnienie razem z pismem.
- Przygotuj niezbędne dokumenty, jak zaświadczenia o dochodach.
- Zachowaj terminy składania wniosku.
Złożenie wniosku po terminie może skutkować jego odrzuceniem. Należy dokładnie zbadać kryteria zwolnienia. Konsultacja z prawnikiem jest wskazana. Szczególnie w przypadku skomplikowanej sytuacji.
Czy wniosek o zwolnienie z kosztów postępowania sądowego musi mieć uzasadnienie?
Tak, wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych musi być należycie uzasadniony. Musisz przedstawić sądowi argumenty i dowody. Wykaż, że nie jesteś w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny.
Oświadczenie o stanie majątkowym – kluczowy dokument
Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych należy dołączyć oświadczenie. To oświadczenie o stanie rodzinnym i majątku. Obejmuje też dochody i źródła utrzymania. Osoba ubiegająca się o zwolnienie musi złożyć takie oświadczenie.
Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru. Wzór oświadczenia jest dostępny. Można go znaleźć na stronach sądów. Dostępny jest też na Portalu Gov.pl. Wzory formularzy są według rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.
Oświadczenie musi zawierać szczegółowe dane. Dotyczą one stanu rodzinnego. Obejmują majątek, dochody i źródła utrzymania. Warto tam podać informację o leczeniu. Chodzi o to, czy wnioskodawca choruje przewlekle.
- Dołączyć do wniosku dokumenty potwierdzające.
- Sprawdzić aktualny wzór oświadczenia.
- Dołączyć wypełniony formularz oświadczenia majątkowego.
- Dokładnie wypełnić formularz oświadczenia.
Sąd może odebrać przyrzeczenie od osoby ubiegającej się o zwolnienie. Treść przyrzeczenia brzmi:
„Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne”.
Osoby niebędące stroną reprezentowaną zawodowo składają oświadczenie osobiście. Należy dokładnie przedstawić swoją sytuację finansową. To klucz do pozytywnego rozpatrzenia wniosku.
Co zawiera wniosek i oświadczenie?
Wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych zawiera Twoje dane. Podajesz dane sądu. Wskazujesz sygnaturę akt sprawy. Opisujesz swoją sytuację finansową. Musisz uzasadnić, dlaczego prosisz o zwolnienie.
Oświadczenie o stanie majątkowym jest bardziej szczegółowe. Podajesz informacje o dochodach. Wymieniasz źródła utrzymania. Wskazujesz osoby w gospodarstwie domowym. Opisujesz posiadany majątek. Dotyczy to nieruchomości, pojazdów, oszczędności.
W oświadczeniu podajesz wydatki. Wymieniasz stałe opłaty. Chodzi o czynsz, media, leki. Warto opisać wszelkie obciążenia finansowe. Mogą to być kredyty czy alimenty. Im pełniejsze oświadczenie, tym lepiej.
- Wskazać adres sądu oraz datę wydania postanowienia (jeśli dotyczy).
- Uzupełnić sygnaturę akt sprawy.
W przypadku trudności w wypełnieniu wniosku dostępna jest pomoc. Potrzebne będą dodatkowe informacje o Twojej sytuacji.
Rozpatrzenie wniosku i decyzja sądu
Wniosek o zwolnienie podlega rozpoznaniu przez sąd. Sąd rozpatruje wniosek w terminie 7 dni. Termin liczy się od dnia złożenia. Sąd może przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. Może poprosić o dodatkowe dokumenty.
Sąd może zwolnić stronę od kosztów w całości lub części. Decyzja sądu jest wydawana w formie postanowienia. Postanowienie o zwolnieniu to oficjalny dokument. Jest sporządzany przez przewodniczącego wydziału. Zawiera decyzję dotyczącą wniosku.
Pozytywne rozpatrzenie wniosku oznacza zwolnienie. Koszty procesu pokrywa wtedy Skarb Państwa. Strona nie musi uiszczać opłat. Jeśli sąd ma wątpliwości, może zarządzić dochodzenie. Sprawdza wtedy rzeczywisty stan majątkowy.
Sąd może zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej powziął wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego strony.
Co jeśli sąd odmówi zwolnienia? Środki odwoławcze.
Sąd może odmówić zwolnienia od kosztów sądowych. Decyzja sądu jest wtedy negatywna. Strona może się odwołać od postanowienia sądu. Przysługuje jej zażalenie. Zażalenie składa się do sądu wyższej instancji.
Termin na złożenie zażalenia wynosi 7 dni. Liczy się od doręczenia postanowienia. Należy dokładnie uzasadnić zażalenie. Trzeba wykazać, że sąd popełnił błąd. Przedstawiasz nowe argumenty lub dowody.
Jeśli sąd odmówił zwolnienia, a pismo nie zostało opłacone, są skutki. Pismo może zostać zwrócone. Może zostać odrzucone. Należy opłacić pismo w wyznaczonym terminie. Termin jest podany w zarządzeniu sądu.
Sąd odmówił zwolnienia z kosztów sądowych. Czy mogę się odwołać?
Tak, możesz się odwołać od postanowienia sądu. Przysługuje Ci zażalenie na postanowienie o odmowie zwolnienia. Składa się je do sądu wyższej instancji za pośrednictwem sądu, który wydał postanowienie.
Bezzasadność roszczeń a zwolnienie
Sąd może odmówić zwolnienia, gdy roszczenie jest bezzasadne. Dotyczy to sytuacji, gdy sprawa nie ma szans powodzenia. Sąd ocenia wstępnie zasadność pozwu. Nie przeprowadza pełnego postępowania dowodowego.
Jeśli sąd uzna roszczenie za oczywiście bezzasadne, może odmówić zwolnienia. Instytucja zwolnienia ma pomóc w dochodzeniu praw. Nie służy do prowadzenia spraw bezpodstawnych. Sąd chroni Skarb Państwa przed ponoszeniem kosztów. Chroni przed kosztami w sprawach z góry przegranych.
Bezzasadność roszczenia a koszty to ważna kwestia. Sąd bierze ją pod uwagę. Musisz przedstawić sądowi przekonujące argumenty. Wykaż, że Twoje roszczenie ma podstawy prawne i faktyczne.
Cofnięcie i weryfikacja zwolnienia
Sąd może cofnąć zwolnienie od kosztów. Dzieje się tak, gdy sytuacja materialna strony się poprawiła. Strona jest wtedy zobowiązana do poniesienia kosztów. Sąd może weryfikować stan majątkowy strony. Może to zrobić w każdym czasie postępowania.
Jeżeli strona zdolna do pracy nie wykorzystuje lub ogranicza swoje możliwości zarobkowe w sposób nieuzasadniony albo fikcyjnie pozbywa się majątku, nie spełnia warunków uzasadniających zwolnienie od kosztów sądowych.
Jeśli sąd cofnie zwolnienie, strona musi opłacić pisma. Dotyczy to pism złożonych po cofnięciu. Może też dotyczyć kosztów powstałych wcześniej. Sąd wyznacza termin na uiszczenie opłat.
Co się dzieje po cofnięciu zwolnienia?
Po cofnięciu zwolnienia strona musi ponieść koszty sądowe. Obejmuje to opłaty od pism złożonych po cofnięciu. Sąd może też nakazać uiszczenie kosztów powstałych wcześniej. Sąd wyznacza termin na opłacenie.
Czy można złożyć ponowny wniosek o zwolnienie?
Można złożyć ponowny wniosek o zwolnienie. Jest to możliwe, gdy Twoja sytuacja materialna uległa pogorszeniu. Musisz przedstawić nowe dowody. Wykaż, że obecna sytuacja uniemożliwia ponoszenie kosztów.
Podstawa prawna zwolnienia od kosztów sądowych
Główną podstawą prawną jest Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Należy złożyć wniosek na podstawie art. 102 tej ustawy. Ustawa pochodzi z dnia 28 lipca 2005 r.
Zgodnie z artykułem 102 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych…
Przepisy dotyczące zwolnienia znajdują się w Tytule IV ustawy. Ustawa była nowelizowana. Nowelizacja KPC 2019 zmieniła zasady dla osób fizycznych. Obowiązujące formularze są od 14 lipca 2023 r. Wzory są według rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 5 kwietnia 2012 r.
Inne akty prawne również regulują koszty. Dotyczy to na przykład Kodeksu postępowania cywilnego. Ważna jest też Ustawa o opłatach w sprawach karnych. Koszty w postępowaniu administracyjnym reguluje rozporządzenie Rady Ministrów.
| Akt prawny | Odniesienie |
|---|---|
| Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych | Dz.U.2020.755.t.j. z 2020.04.27 z późń. zm. |
| Ustawa o opłatach w sprawach karnych | Dz.U.1983.49.223 t.j. z 1983.08.31 z późn. zm. |
| Rozporządzenie RM ws. wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi | Dz.U.2003.221.2193 z 2003.12.24 z późn. zm. |
Gdzie szukać pomocy i wzorów?
Możesz skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika. Pomoc prawna dostępna jest w kancelariach. Przykładowo, Kancelaria CC IUSTITA oferuje doradztwo. Znajduje się przy ul. Domaniewskiej 47 w Warszawie.
Sądy udostępniają informacje praktyczne. Wydawane są broszury informacyjno-edukacyjne. Sąd Okręgowy w Łomży udostępnia poradnik interesanta. Znajduje się przy ul. Dwornej 16. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga też udziela informacji. Ich adres to ul. Poligonowa 3 w Warszawie.
Wzór dokumentu oświadczenia jest dostępny online. Można go pobrać w formatach .doc i .pdf. Wzory pism procesowych są na Portalu Gov.pl. Ministerstwo Sprawiedliwości udostępnia formularze. Możesz znaleźć tam aktualne wzory.
- Konsultacja z prawnikiem w przypadku skomplikowanej sytuacji.
- Sprawdzenie przydatnych stron urzędowych.
- Poszukiwanie wzorów dokumentów online.
Dostępna jest darmowa konsultacja oddłużeniowa. Dotyczy spraw kredytów i pożyczek. Pomoc online jest możliwa. Istnieją narzędzia jak Asystent Prawnicy. Warto szukać wsparcia, gdy koszty sądowe są wysokie.
Mam sprawę w sądzie o zapłatę długu. Gdzie mogę uzyskać pomoc?
Możesz szukać pomocy u prawnika. Wiele kancelarii oferuje konsultacje. Dostępna jest też bezpłatna pomoc prawna. Informacje o punktach pomocy znajdziesz w urzędach gminy lub starostwach. Możesz też skontaktować się z organizacjami pozarządowymi.