Zwolnienie lekarskie (L4) i kontrola pracownika – co musisz wiedzieć?
Zwolnienie lekarskie, powszechnie znane jako L4, to dokument potwierdzający Twoją niezdolność do pracy z powodu choroby. Zarówno Ty, jak i Twój pracodawca macie związane z nim prawa i obowiązki. Dowiedz się, kiedy pracodawca lub ZUS może Cię skontrolować i jakie są konsekwencje nieprawidłowego wykorzystania L4.
Co to jest zwolnienie lekarskie L4?
Zwolnienie lekarskie to dokument. Potwierdza on Twoją niezdolność do pracy. Otrzymujesz je z powodu choroby własnej. Możesz je też dostać na opiekę nad chorym członkiem rodziny. Zwolnienie wystawiane jest elektronicznie. System e-ZLA działa od 2018 roku. Pracownik nie musi już dostarczać papierowego oryginału.
Jakie prawa ma pracownik na L4?
Pracownik ma prawo do zwolnienia lekarskiego. Korzysta z niego ze względu na chorobę. Może to być też operacja. Dotyczy to także innej niedyspozycji. Zwolnienie na czas choroby to uprawnienie pracownika. Pracownik przebywający na L4 jest chroniony. Ochrona dotyczy wypowiedzenia umowy o pracę. Powinien skupić się na powrocie do zdrowia. Pracownik nie może się stawić w pracy.
Jakie obowiązki ma pracownik na L4?
Pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim ma obowiązki. Musi przestrzegać zaleceń lekarskich. Powinien poinformować przełożonego o zwolnieniu. Masz na to maksymalnie dwa dni. Informacja może być elektroniczna. W 2019 roku wprowadzono nowe przepisy. Pracownik musi podać miejsce pobytu na L4. Zgłoś do pracodawcy lub ZUS miejsca pobytu. Unikniesz problemów podczas kontroli.
Czy pracodawca może zwolnić pracownika na L4?
Czas na zwolnieniu lekarskim uchodzi za chroniony. Prawo pracy określa jednak wyjątki. Pracodawca w pewnych okolicznościach może zwolnić pracownika. Kodeks pracy w art. 41 mówi jasno. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy w czasie urlopu. Nie może też tego zrobić przy innej usprawiedliwionej nieobecności. Dotyczy to okresu przed upływem terminu do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia.
Kiedy pracodawca może rozwiązać umowę? Kodeks pracy w art. 53 wskazuje takie sytuacje. Chodzi o rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia. Nie jest to zwolnienie dyscyplinarne. Dotyczy to długotrwałej nieobecności. Pracownik może wykorzystać 182 dni zwolnienia. Kobiety w ciąży mają 270 dni świadczenia. Chorzy na gruźlicę także mają 270 dni. Po upływie tego okresu ochrona przed zwolnieniem wygasa.
Kiedy pracodawca nie może zwolnić na L4?
Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy w trakcie zwolnienia lekarskiego. Ochrona trwa przez określony czas. Zależy on od stażu pracy i przyczyny niezdolności. Zwykle jest to 182 dni zwolnienia. W przypadku gruźlicy lub ciąży okres ten wynosi 270 dni. Po tym czasie pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia. Nie dotyczy to zwolnienia dyscyplinarnego.
Jak stanowi art. 41 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika oraz innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, jeśli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Kto może kontrolować pracownika na L4?
Kontrola pracownika na zwolnieniu lekarskim jest możliwa. Jest ona zgodna z przepisami. Kontrolę może zlecić ZUS. Może ją też przeprowadzić pracodawca. Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontroluje prawidłowość wykorzystania zwolnień. Pracodawcy też mają takie uprawnienie. Szczegółowe zasady określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej. Dokument pochodzi z 27 lipca 1999 roku.
Pracodawca może skontrolować pracownika. Dotyczy to firm zatrudniających powyżej 20 ubezpieczonych. Jeśli płacisz zasiłki samodzielnie, możesz kontrolować od pierwszego pracownika. Kontrola ma ustalić, czy pracownik nie pracuje. Sprawdza też, czy nie wykorzystuje zwolnienia niezgodnie z celem. Kontrola może odbyć się w domu pracownika. Może być też w miejscu czasowego pobytu.
Jak wygląda kontrola L4 przez ZUS?
ZUS ma prawo do kontrolowania zwolnień lekarskich. ZUS odpowiada za wypłatę świadczeń chorobowych. Kontrole zabezpieczają system przed nadużyciami. Kontrolę może zlecić ZUS lub pracodawca. Kontrolerzy ZUS mogą przyjść do Twojego domu. Sprawdzają, czy przebywasz pod wskazanym adresem. Weryfikują, czy wykorzystujesz zwolnienie zgodnie z celem. Czas kontroli to zwykle 9:00-17:00. Nieobecność w domu nie zawsze oznacza utratę zasiłku. Musisz uzasadnić swoją nieobecność.
Pracodawca może prosić ZUS o kontrolę. Dotyczy to dłuższych zwolnień. Pracodawca może kontrolować zwolnienia dłuższe niż 33 dni. Dla osób po 50. roku życia jest to 14 dni. Pracodawcy płacący samodzielnie zasiłki kontrolują po 14 dniach.
Jak wygląda kontrola L4 przez pracodawcę?
Każdy pracodawca może kontrolować L4. Dotyczy to prawidłowości wykorzystania zwolnienia. Pracodawca nie musi informować o kontroli. Kontrola może odbyć się w domu pracownika. Może to być też inne miejsce pobytu. Pracodawca powinien mieć imienne upoważnienie. Kontrola powinna być prowadzona z poszanowaniem prawa. Dotyczy to ochrony danych osobowych.
Procedura kontroli jest określona. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999 roku ją opisuje. Kontrolujący spisuje protokół. Wskazuje w nim ustalenia kontroli. Pracownik ma prawo odmówić wpuszczenia kontrolującego. Może to jednak mieć konsekwencje. Nieprawidłowe wykorzystanie zwolnienia może prowadzić do utraty zasiłku.
Co pracodawca widzi na L4 pracownika?
Zwolnienie lekarskie to obecnie e-ZLA. Wystawiane jest elektronicznie. Pracodawca ma dostęp do części danych. Widzi Twoje imię i nazwisko. Zna numer PESEL. Widzi okres zwolnienia. Zna datę wystawienia. Widzi dane lekarza wystawiającego zwolnienie. Pracodawca nie zobaczy nazwy choroby. Kody na zwolnieniu są poufne. Dostęp ma do nich tylko lekarz. Wyjątek to Twoja zgoda na ujawnienie informacji.
Na zwolnieniu mogą pojawić się kody. Oznaczają one szczególne sytuacje. Oto lista kodów chorobowych:
- A: niezdolność po przerwie do 60 dni (ta sama choroba)
- B: niezdolność w czasie ciąży
- C: niezdolność przez nadużycie alkoholu
- D: niezdolność przez gruźlicę
- E: niezdolność przez chorobę zakaźną (długi okres wylęgania)
Pracownik może poprosić lekarza. Może złożyć pisemny wniosek. Prosi o niewpisywanie kodu B lub D. Te kody mogą ujawnić pracodawcy przyczynę zwolnienia.
Konsekwencje nieprawidłowego wykorzystania L4
Nieprawidłowe wykorzystanie zwolnienia ma skutki. Może skutkować utratą wynagrodzenia chorobowego. Grozi też utrata zasiłku chorobowego. Czasem możliwa jest nawet utrata pracy. Pracownik może zostać zwolniony dyscyplinarnie. Dzieje się tak, gdy L4 jest wykorzystywane niezgodnie z celem. Wykonywanie pracy zarobkowej na L4 jest zabronione. Aktywności niezgodne z zaleceniami lekarza też. Nie ignoruj wezwania na kontrolę ZUS. Ryzykujesz utratę zasiłku. Uniemożliwienie kontroli ma podobne skutki.
Co robić po otrzymaniu wypowiedzenia na L4? Skonsultuj się z prawnikiem. Specjalista oceni zgodność zwolnienia z prawem. Możesz złożyć odwołanie do sądu pracy. Masz na to 21 dni od otrzymania wypowiedzenia. Zbierz dowody. Dokumentacja medyczna jest ważna. Świadkowie mogą pomóc. Uzasadnij swoją nieobecność podczas kontroli. Nieobecność w domu nie zawsze oznacza utratę zasiłku.
Pracodawca ma prawo wnieść odwołanie od decyzji ZUS. Dzieje się tak, gdy ZUS stwierdzi brak prawa do zasiłku. To narzędzie dla pracodawcy. Pomaga w spornych sytuacjach.
Czy pracodawca może pytać o powód L4?
Zwolnienie na czas choroby to Twoje uprawnienie. Brak Twojej dyspozycyjności jest obciążeniem dla pracodawcy. Pracodawca ma prawo żądać określonych danych. Dotyczy to danych osobowych. Dane o stanie zdrowia są wrażliwe. Podlegają szczególnej ochronie (RODO). Pracownik nie ma obowiązku ujawniania powodów L4. Zaświadczenie lekarskie nie zawiera szczegółowych powodów.
Wyjątek stanowi Twoja zgoda. Możesz wyrazić zgodę na ujawnienie informacji. Pracodawca może rozmawiać z Tobą o dolegliwościach. Jest to możliwe, jeśli macie dobre relacje. Nie masz obowiązku tłumaczyć się z L4. Możesz nie odbierać telefonów od pracodawcy. Szczególnie, jeśli Twoje samopoczucie na to nie pozwala. Warto jednak informować o zwolnieniu. Nawet w formie elektronicznej.
Czy pracodawca widzi nazwę mojej choroby na L4?
Nie, pracodawca nie widzi nazwy choroby na zwolnieniu lekarskim (e-ZLA). Widzi okres zwolnienia i dane lekarza. Kody na zwolnieniu są poufne. Pracodawca widzi tylko kody A, B, C, D, E, jeśli lekarz je wpisze. Kody nie precyzują choroby.
Czy mogę wyjechać na wakacje, gdy jestem na L4?
Co do zasady, nie. Celem zwolnienia jest powrót do zdrowia. Aktywności niezgodne z celem zwolnienia są zabronione. Wykonywanie pracy zarobkowej jest niedopuszczalne. Podróże mogą być uznane za niezgodne z celem L4. Nowelizacja ustawy pozwala na wyjazd za granicę. Warunek to brak regularnej pracy zarobkowej niezgodnej z celem zwolnienia.
Co się stanie, jeśli nie będzie mnie w domu podczas kontroli ZUS?
Nieobecność w domu nie zawsze oznacza utratę zasiłku. Musisz uzasadnić swoją nieobecność. Może to być wizyta u lekarza. Może to być rehabilitacja. Ważne, aby nieobecność była zgodna z zaleceniami lekarskimi i celem zwolnienia.
Jak długo mogę przebywać na zwolnieniu lekarskim?
Standardowy okres to 182 dni w ciągu roku. Dotyczy to jednego okresu zasiłkowego. Kobiety w ciąży mają 270 dni. Chorzy na gruźlicę także mają 270 dni. Po tym okresie ochrona przed zwolnieniem wygasa.
Podsumowanie
Zwolnienie lekarskie to Twoje prawo. Musisz jednak przestrzegać zasad. Pracodawca i ZUS mogą Cię kontrolować. Kontrola ma na celu weryfikację. Sprawdza prawidłowość wykorzystania L4. Nieprawidłowości mogą prowadzić do utraty świadczeń. Możliwe jest nawet zwolnienie z pracy. Zawsze informuj pracodawcę o L4. Podaj miejsce pobytu, jeśli zmieniasz adres. Pamiętaj o swoich prawach. Pamiętaj też o obowiązkach.
W 2020 roku liczba zwolnień wzrosła o 4,1%. Polacy częściej korzystali z L4. 1,5 mln zaświadczeń dotyczyło zaburzeń psychicznych. Z tego 25% to depresja. Brak dyspozycyjności pracownika to obciążenie dla firmy. Dlatego kontrole są ważnym narzędziem. Pomagają zapobiegać nadużyciom.
