Środki zaskarżenia w postępowaniu cywilnym – Twoje prawo do zmiany orzeczenia

Zrozum, czym są środki zaskarżenia. Dowiedz się, jak działają w polskim procesie cywilnym. Poznaj kluczowe terminy i zasady.

Czym są środki zaskarżenia w postępowaniu cywilnym?

Postępowanie cywilne zapewnia obywatelom prawo do sądu. Gwarantuje to polska Konstytucja. Sprawę można rozpatrzyć co najmniej dwa razy. Służy temu zasada dwuinstancyjności postępowania. Środkiem zaskarżenia jest przysługujący środek prawny. Jego celem jest zmiana orzeczenia rozstrzygającego sprawę. Chodzi o uzyskanie rozstrzygnięcia korzystniejszego dla strony.

Dopuszczalność środków zaskarżenia – Kiedy możesz działać?

Nie każdy ma prawo wnieść środek zaskarżenia. Musisz spełnić określone warunki formalne. Nazywamy je przesłankami dopuszczalności. Dotyczą one możliwości skutecznego złożenia środka.

Dopuszczalność środka zaskarżenia w postępowaniu cywilnym obejmuje problematykę przesłanek warunkujących złożenie danego środka poprzedzające stadium służące ocenie jego zasadności, czyli skuteczności zaskarżenia. – Tadeusz Zembrzuski

Ustawodawca ma wpływ na kształtowanie tych przesłanek. Posiada w tym szeroki zakres swobody. „Ustawodawca ma szeroki zakres swobody w kształtowaniu przesłanek (warunków) dopuszczalności środków zaskarżenia.” – Tadeusz Zembrzuski.

Przesłanki dopuszczalności zaskarżenia są bardzo ważne. Obejmują one legitymację do wniesienia środka. Kluczowy jest także interes prawny. Nazywa się go również gravamenem.

Chcesz zgłębić temat dopuszczalności? Poszukaj artykułu Tadeusza Zembrzuskiego. Nosi tytuł „Dopuszczalność środków zaskarżenia”. Został opublikowany w kwartalniku Polski Proces Cywilny. Znajdziesz go w numerze 2022 nr 3. Artykuł zajmuje strony od 437 do 476.

Zwyczajne środki zaskarżenia – Rodzaje i zastosowanie

Polskie prawo cywilne przewiduje różne środki zaskarżenia. Dzielimy je na zwyczajne i nadzwyczajne. Skupimy się na zwyczajnych środkach zaskarżenia. Należą do nich apelacja, zażalenie, sprzeciw, zarzuty.

Apelacja – Środek odwoławczy od wyroku

Apelacja jest najważniejszym środkiem odwoławczym. Służy do zaskarżania wyroków sądów pierwszej instancji. Wnosisz ją do sądu drugiej instancji. Musisz to zrobić za pośrednictwem sądu, który wydał wyrok.

Masz 14 dni na wniesienie apelacji. Termin ten liczy się od dnia doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Apelacja musi spełniać określone wymogi formalne. Bez nich sąd może ją odrzucić. Skuteczność apelacji zależy od jej uzasadnienia. Musisz wykazać błędy sądu pierwszej instancji.

Zażalenie – Gdy zaskarżasz postanowienie lub zarządzenie

Zażalenie służy do zaskarżania innych orzeczeń sądu. Dotyczy najczęściej postanowień i zarządzeń. Jest to środek o szerszym zastosowaniu niż apelacja. Możesz zaskarżyć nim decyzje w różnych kwestiach proceduralnych.

Zażalenie wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Sąd ten przekazuje je do sądu wyższej instancji. Termin na wniesienie zażalenia wynosi zazwyczaj 7 dni. W niektórych sprawach przepisy przewidują inny termin. Na przykład, od kiedy biegnie termin na zażalenie w postępowaniu o upadłość konsumencką, określają odrębne przepisy.

Sprzeciw i Zarzuty – Reakcja na nakaz zapłaty

Sprzeciw i zarzuty to środki obrony dłużnika. Wnosi się je przeciwko nakazowi zapłaty. Nakaz zapłaty wydaje sąd w postępowaniu upominawczym lub nakazowym. To uproszczone tryby rozpoznania sprawy.

Zwykle masz 2 tygodnie na wniesienie sprzeciwu lub zarzutów. Termin ten liczy się od dnia doręczenia nakazu zapłaty. Pamiętaj o ważnych zmianach w przepisach.

Uważaj na znowelizowane przepisy dotyczące terminów na zarzuty od nakazu zapłaty. Mija rok od nowelizacji artykułu 480(2) Kodeksu postępowania cywilnego. Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego uchwalono 11 sierpnia 2021 r.

Celem wprowadzonych zmian była implementacja wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Trybunał zakwestionował niektóre polskie przepisy. Dotyczyło to między innymi nakazów zapłaty wydawanych na podstawie weksli. „Przepisy unijne stoją na przeszkodzie takim regulacjom krajowym, które przewidują, że nakaz zapłaty jest wydawany na podstawie mającego moc pod względem formalnym weksla własnego.”

Nowelizacja wprowadziła zróżnicowane terminy na wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty. Zależą one od rodzaju postępowania i miejsca doręczenia:

Ustawodawca nie wprowadził odrębnych terminów na wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty dla konsumentów.

Terminy wnoszenia środków zaskarżenia – Kluczowe daty

Znajomość terminów wnoszenia środków zaskarżenia jest absolutnie niezbędna. Ich przekroczenie powoduje negatywne skutki prawne. Sąd odrzuci spóźniony środek zaskarżenia. Oto podsumowanie najważniejszych terminów:

• Apelacja od wyroku sądu pierwszej instancji: 14 dni (od doręczenia wyroku z uzasadnieniem).
• Zażalenie na postanowienie lub zarządzenie sądu: Zazwyczaj 7 dni (od doręczenia orzeczenia).
• Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym: 2 tygodnie (od doręczenia nakazu).
• Zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym: Terminy zależą od miejsca doręczenia (od 2 tygodni do 3 miesięcy).

Podstawa prawna i praktyczne wskazówki

Głównym aktem prawnym regulującym środki zaskarżenia jest Kodeks postępowania cywilnego (KPC). Znajdziesz tam szczegółowe przepisy. Dotyczą one wszystkich procedur i terminów.

Postępowanie cywilne staje się coraz bardziej cyfrowe. Możesz składać pisma procesowe elektronicznie. Służy do tego system e-Sąd. Wymaga to użycia kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Jest to wygodne rozwiązanie dla profesjonalistów i stron.

Chcesz dowiedzieć się więcej o postępowaniu cywilnym? Zgłębiaj temat w specjalistycznych publikacjach. Szukaj artykułów prawniczych w kwartalnikach. Sprawdzaj zawsze aktualne brzmienie przepisów. Prawo cywilne stale się zmienia.