Koszty sądowe w sprawach cywilnych – przewodnik

Dowiedz się, kto ponosi koszty sądowe w sprawach cywilnych, kiedy musisz je zapłacić i jakie są konsekwencje ich nieuiszczenia. Poznaj zasady zwolnienia i rozłożenia płatności. Koszty procesu są nieodłącznym elementem każdego postępowania sądowego.

Czym są koszty sądowe?

Koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki w postępowaniu. Określa je Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Stan prawny tej ustawy jest aktualny na dzień 26.06.2025. Akt prawny opublikowano w Dzienniku Ustaw pod pozycją Dz.U.2024.0.959 t.j.

Opłaty dotyczą pism procesowych. Wydatki to na przykład koszty opinii biegłych. Każda ze stron lub uczestników postępowania ponosi koszty sprawy sądowej za siebie.

Kto płaci koszty sądowe w procesie cywilnym?

W postępowaniu cywilnym wszelkie koszty czynności procesowych ponosi strona, która dokonuje tej czynności. Obowiązek uiszczenia opłaty sądowej od pozwu lub wniosku pojawia się przed wytoczeniem powództwa. Strona przegrywająca postępowanie ponosi wszelkie koszty procesu. Obowiązek zwrotu kosztów procesu obciąża co do zasady stronę, która przegra postępowanie.

Uzyskanie zwolnienia od obowiązku opłacenia kosztów sądowych nie zawsze chroni przed koniecznością ich zwrotu stronie przeciwnej.

Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. Sąd orzeka o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

Kiedy musisz zapłacić koszty sądowe?

Termin zapłaty kosztów sądowych jest określony w przepisach prawa. Strony mają obowiązek uiścić opłaty sądowe w ciągu 14 dni od dnia wydania postanowienia sądu. Obowiązek ten dotyczy opłat, które powstały w toku postępowania.

Jeżeli opłata nie zostanie uiszczona w terminie, sąd może wysłać wezwanie do zapłaty. Sąd zazwyczaj wyznacza termin 7 dni od dnia doręczenia wezwania. Termin na uiszczenie opłaty po wezwaniu wynosi 30 dni.

Wezwanie do zapłaty i konsekwencje nieuiszczenia

Sąd wzywa do zapłaty kosztów sądowych, gdy strona postępowania nie uiściła wymaganych opłat. Wezwanie jest stosowane, gdy opłata była niewystarczająca. Wezwanie do zapłaty jest stosowane w przypadku braku uregulowania zobowiązania w wyznaczonym terminie.

Co się dzieje, jeśli nie zapłacę kosztów sądowych? W przypadku nieuiszczenia opłaty w terminie, sąd może nałożyć karę grzywny lub odsetki za opóźnienie. Konsekwencje niezapłacenia kosztów sądowych mogą prowadzić do egzekucji komorniczej.

Egzekucja komornicza wiąże się z dodatkowymi kosztami. Te koszty mogą zwiększyć kwotę do zapłaty. Podstawowa opłata egzekucyjna wynosi 10% wartości wyegzekwowanego świadczenia. Opłata preferencyjna wynosi 3% przy szybkim uregulowaniu zadłużenia. Opłata przy umorzeniu wynosi 5% wartości zadłużenia w przypadku ugody.

Czy za koszty sądowe można iść do więzienia? Bezpośrednio za niezapłacenie kosztów sądowych nie można trafić do więzienia. Istnieją jednak sytuacje, które mogą prowadzić do grzywny zastępczej. Grzywna zastępcza wynosi od 20 do 150 zł za każdy dzień aresztu. Maksymalnie wynosi 30 dni.

Zwolnienie od kosztów sądowych

Możesz ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych. Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych wymaga uzasadnienia. Musisz wykazać, że nie jesteś w stanie ponieść tych kosztów bez uszczerbku dla utrzymania własnego i rodziny. Sąd nie jest związany wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych.

Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych reguluje zasady zwolnienia. Art. 94 mówi o zwolnieniu. Art. 100 określa zakres całkowitego zwolnienia. Art. 101 określa zakres częściowego zwolnienia. Art. 102 opisuje wniosek o zwolnienie.

Przepisy przewidują zwolnienia dla niektórych podmiotów. Art. 104 dotyczy organizacji pożytku publicznego. Zwolnienie dotyczy także innych organizacji. Art. 106 reguluje zwolnienie w postępowaniu wieczystoksięgowym.

Art. 111 przewiduje karę grzywny za świadome wprowadzenie w błąd. Dotyczy to uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych.

Sugerujemy rozważenie złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych w przypadku trudności finansowych.

Rozłożenie na raty lub odroczenie płatności

Możliwe jest rozłożenie kosztów sądowych na raty. Możliwe jest także odroczenie terminu płatności. Taka możliwość istnieje z uwagi na trudną sytuację materialną. Możliwości rozłożenia kosztów sądowych na raty są dostępne.

Sąd może ustalić harmonogram spłat. Nieterminowa spłata rat może mieć negatywne skutki. Zapoznaj się z obowiązującymi przepisami prawnymi. Sprawdź możliwości ulgi lub odliczenia od opłat sądowych.

Zwrot kosztów procesu stronie przeciwnej

Strona przegrywająca proces zwraca koszty stronie wygrywającej. Art. 108 ustawy o kosztach sądowych reguluje tę kwestię. Zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi.

Przykład: Michał wniósł pozew o zapłatę kwoty 20 000 zł od Moniki. Michał został zwolniony od kosztów sądowych. Michał musiał jednak zapłacić koszty procesu Monice, bo przegrał sprawę.

Koszty zastępstwa procesowego muszą być określone w sentencji orzeczenia. Nie mogą być tylko w uzasadnieniu. Michał Włodarczyk Radca Prawny stwierdza:

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców.

Szczególne przypadki ponoszenia wydatków

Prawo przewiduje specyficzne zasady dla niektórych spraw. Art. 97 dotyczy spraw z zakresu prawa pracy. Chodzi o roszczenia pracownika. Art. 98 dotyczy spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. W tych sprawach obowiązują odrębne zasady ponoszenia wydatków.

Podsumowanie i sugestie

Koszty sądowe są częścią postępowania cywilnego. Ich wysokość i zasady ponoszenia reguluje ustawa. Niewywiązanie się z obowiązku ich zapłaty ma poważne konsekwencje. Możliwe jest ubieganie się o zwolnienie lub rozłożenie na raty.

Oto kilka sugestii:

• Zapoznaj się z obowiązującymi przepisami prawnymi dotyczącymi opłat sądowych.
• Określ, jakie koszty sądowe będą ponoszone w danym postępowaniu.
• Sprawdź możliwości ulgi lub odliczenia od opłat sądowych.
• Monitoruj postanowienia sądowe i terminy.
• Zachowaj potwierdzenia wpłat.
• Złóż wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych lub rozłożenie kosztów na raty w przypadku trudności finansowych.
• Skonsultuj się z prawnikiem w przypadku wątpliwości.

Możesz podjąć próbę ugodową przed wniesieniem pozwu. To może pozwolić uniknąć kosztów sądowych. Warto rozważyć tę opcję.