Sąd Najwyższy – Rola, Zadania, Struktura i Historia
Sąd Najwyższy stanowi kluczowy element polskiego systemu sądownictwa. Jest to najwyższy organ sądowy w Polsce. Jego działalność wpływa na życie obywateli. Artykuł wyjaśnia jego rolę, zadania oraz strukturę.
Czym jest Sąd Najwyższy w Polsce?
Sąd Najwyższy to organ władzy sądowniczej. Powołano go do sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Jest on najwyższym organem sądowym w Polsce. Nadzoruje działalność sądów powszechnych i wojskowych. Jego główne zadanie to zapewnienie zgodności z prawem. Dba także o jednolitość orzecznictwa sądów. Sąd Najwyższy pełni kluczową rolę w utrzymaniu równowagi i sprawiedliwości w kraju. Jego działalność opiera się na Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Reguluje ją również specjalna ustawa. Decyzje Sądu Najwyższego mają bezpośredni wpływ na życie obywateli.
Sąd Najwyższy jest sądem jak inne sądy. Ma jednak wyraźnie wyodrębnione zadania. Jest ostatnią, najważniejszą instancją w polskim sądownictwie.
Kluczowe zadania Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy wykonuje wiele ważnych zadań. Sprawuje nadzór nad sądami powszechnymi i wojskowymi. Robi to w zakresie orzekania. Jego zadania są uregulowane w Konstytucji RP. Oto lista jego głównych obowiązków:
- SN stwierdza ważność wyborów do Sejmu i Senatu. Rozpoznaje protesty wyborcze.
- SN stwierdza ważność wyborów prezydenckich.
- SN stwierdza ważność referendum ogólnokrajowego. Dotyczy to także referendum ws. Konstytucji RP.
- Sąd Najwyższy rozstrzyga zagadnienia budzące wątpliwości prawne.
- SN rozpoznaje kasacje oraz skargi kasacyjne. Kontroluje orzeczenia sądów niższych instancji.
- SN opiniuje ustawy oraz inne akty normatywne. Szczególnie projekty wpływające na sprawy sądowe.
- SN rozpatruje skargi kasacyjne na orzeczenia Trybunału do Spraw Sportu przy PKOl.
- SN wydaje rozstrzygnięcia nadzorcze. Dotyczą one postępowań dyscyplinarnych. Obejmują sędziów, adwokatów, radców prawnych oraz notariuszy.
- Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest Przewodniczącym Trybunału Stanu.
- Sąd Najwyższy rozpatruje skargi nadzwyczajne.
Sąd Najwyższy orzeka w sprawach dyscyplinarnych sędziów. Dotyczy to także prokuratorów i adwokatów. Wydaje opinie prawne w sprawach przedstawianych przez inne organy państwowe.
Ile czasu ma Sąd Najwyższy na rozstrzygnięcie ważności wyborów prezydenckich?
Sąd Najwyższy ma 90 dni od daty wyborów na rozstrzygnięcie ich ważności.
Struktura Sądu Najwyższego – Izby i Organy
Sąd Najwyższy ma swoją wewnętrzną strukturę. Składa się z kilku Izb. Każda Izba zajmuje się innym obszarem prawa. Obecnie w Sądzie Najwyższym funkcjonuje pięć Izb. Są to:
- Izba Cywilna – zajmuje się prawem cywilnym. Rozpoznaje sprawy gospodarcze, rodzinne i opiekuńcze.
- Izba Karna – zajmuje się prawem karnym. Rozpatruje sprawy związane z kodeksem postępowania karnego.
- Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych – rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy. Dotyczy to także prawa wynalazczego i ubezpieczeń społecznych. Zajmuje się skargami na decyzje administracyjne.
- Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych – zajmuje się skargami nadzwyczajnymi. Rozpoznaje protesty wyborcze. Stwierdza ważność wyborów i referendów.
- Izba Odpowiedzialności Zawodowej – przejęła kompetencje Izby Dyscyplinarnej. Stało się to od 15 lipca 2022 roku. Rozpatruje sprawy dyscyplinarne. Dotyczy to sędziów, adwokatów, notariuszy, radców prawnych.
Organami Sądu Najwyższego są Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego oraz Prezesi Sądu Najwyższego kierujący pracą Izb. Kadencja Pierwszego Prezesa SN trwa sześć lat. Kadencja Prezesa SN trwa trzy lata. Pierwszym Prezesem SN jest dr hab. Małgorzata Manowska. Została powołana 26 maja 2020 r.
W skład Sądu Najwyższego wchodzi wielu sędziów. Liczba sędziów w składzie orzekającym zależy od rodzaju sprawy. Zazwyczaj orzeka 3 sędziów w składzie SN. Pełny skład Sądu Najwyższego to 7 sędziów. W sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych orzeka 1 sędzia. W drugiej instancji spraw z zakresu prawa pracy orzeka 3 sędziów.
Historia Sądu Najwyższego
Tradycje Sądu Najwyższego sięgają początków niepodległości Polski. 1 września 1917 roku utworzono Królewsko-Cesarski Sąd Najwyższy. Składał się z dwóch Izb. Były to Izba Cywilna i Izba Karna. W 1919 roku wydano dekret o Sądzie Najwyższym. W 1952 r. wprowadzono Konstytucję PRL. Wpłynęła ona na strukturę sądownictwa. W 1997 r. przyjęto nową Konstytucję RP. Określiła ona na nowo rolę i miejsce SN. W 2003 r. dokonano nowego podziału SN na cztery Izby. W 2018 r. weszła w życie ustawa o Sądzie Najwyższym.
Sąd Najwyższy zmieniał swoje siedziby. W latach 1917–1939 mieścił się w Pałacu Krasińskich. Od 1950 do 1999 roku działał w Gmachu Sądów Grodzkich. Nowy gmach Sądu Najwyższego oddano do użytku w 1999 roku. Znajduje się on w Warszawie.
Podstawa prawna działania Sądu Najwyższego
Działanie Sądu Najwyższego regulują kluczowe akty prawne. Najważniejszym jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Przyjęto ją 2 kwietnia 1997 roku. Określa ona ustrój państwa. Wprowadziła trójpodział władz. Zapewnia zasadę równoważenia się władz. Podstawą funkcjonowania SN jest ustawa z dnia 8 grudnia 2017 roku o Sądzie Najwyższym. Wprowadzono też zmiany ustawą z dnia 9 czerwca 2022 r. Istotne jest również Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 14 lipca 2022 r.
Siedziba i kontakt z Sądem Najwyższym
Sąd Najwyższy znajduje się w Warszawie. Jego adres to Plac Krasińskich 2/4/6. Kod pocztowy to 00-951 Warszawa. Możesz skontaktować się telefonicznie pod numerem +48 22 530 83 34. Możliwy jest też kontakt mailowy pod adresem [email protected].
Dla interesantów działa Czytelnia akt. Jest czynna w godzinach 9:00 – 14:30. Sąd Najwyższy zachęca do korzystania z Punktu Obsługi Interesantów. Dostępne są nowoczesne technologie. Możesz korzystać z e-Wokandy. Dostępna jest usługa e-Sprawa. Funkcjonuje Elektroniczna skrzynka podawcza.
Jakie technologie ułatwiają kontakt z Sądem Najwyższym?
Sąd Najwyższy udostępnia e-Wokandę, e-Sprawę oraz Elektroniczną skrzynkę podawczą.
Najczęściej zadawane pytania o Sąd Najwyższy
Sąd Najwyższy jest najwyższym organem sądowym. Kontroluje orzeczenia sądów niższych instancji. Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność aktów prawnych z Konstytucją. Trybunał ma jedną strukturę orzekającą. Członków Trybunału Konstytucyjnego powołuje Sejm, część z udziałem Prezydenta.
Kto powołuje sędziów Sądu Najwyższego?
Informacje o powołaniach sędziów Sądu Najwyższego są dostępne publicznie. Proces powołania sędziów jest złożony. Określają go przepisy prawa.
Kiedy Sąd Najwyższy rozpatruje skargi kasacyjne?
Sąd Najwyższy rozpoznaje skargi kasacyjne na orzeczenia sądów powszechnych i wojskowych. Ma status sądu kasacyjnego. W sprawach cywilnych minimalna wartość przedmiotu zaskarżenia dla kasacji wynosi 50 000 zł.
Co to jest skarga nadzwyczajna?
Obywatele uzyskali prawo do składania skargi nadzwyczajnej. Dotyczy ona prawomocnych wyroków polskich sądów. Skargi nadzwyczajne rozpatruje Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.
Kto sprawuje nadzór nad sądami powszechnymi?
Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych. Dotyczy to nadzoru w zakresie orzekania.
Z głębokim zażenowaniem przyjmuję oświadczenie grupy 28 sędziów Sądu Najwyższego datowane na 24 czerwca 2025 r.
Jedlak: Sprawującym władzę nie można odmówić jednego: konsekwencji.
Zaleśny o zmianach w SN: To nieracjonalne, by sędziowie na mocy ustawy przechodzili w stan spoczynku.
Sąd sądem, a 'sprawiedliwość’ to zupełnie inna sprawa, choć wielu poczciwotom zależy ażeby to zmienić może wreszcie będzie normalnie!!!
Konstytucjonaliści mówią także o wymaganiu równowagi, które sprowadza się do zakazu jednostronnego uzależnienia jednej władzy od drugiej.
Uchylenie wydawania wytycznych przyczyniło się do poszerzenia odpowiedzialności sędziów za wydawane przez nich rozstrzygnięcia, stało się to jednak kosztem pewnego osłabienia jednolitości orzecznictwa sądowego.
Kto został wezwany przed sąd, niech się stawi.
Sprawiedliwość jest ostoją mocy i trwałości Rzeczypospolitej.