Zwolnienie od kosztów sądowych – kto może je uzyskać i jak złożyć wniosek?

Zwolnienie od kosztów sądowych to ważne uprawnienie. Pomaga osobom i podmiotom bez środków. Umożliwia dostęp do sądu. Wyjaśniamy, kiedy i jak z niego skorzystasz.

Czym jest zwolnienie od kosztów sądowych?

Zwolnienie od kosztów sądowych to pomoc państwa. Dotyczy osób w trudnej sytuacji finansowej. Pozwala dochodzić swoich praw w sądzie. Nie musisz wtedy ponosić opłat sądowych. Sąd może zwolnić cię całkowicie. Może też przyznać zwolnienie częściowe. To kluczowe uprawnienie procesowe.

Konstytucja gwarantuje prawo do sądu. Wszczęcie sprawy cywilnej jest płatne. Zwolnienie od kosztów sądowych jest wyjątkiem. Stosuje się je w sytuacjach wyjątkowych. Pomoc dotyczy osób bez środków. Nie mogą one ponieść kosztów. Poniesienie kosztów oznaczałoby uszczerbek. Uszczerbek dotyczyłby utrzymania koniecznego. Chodzi o utrzymanie siebie i rodziny.

„Zwolnienie od kosztów sądowych ma umożliwić dostęp do sądu osobom i podmiotom, które faktycznie nie mogą ponieść tych kosztów.”

Kto może uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych?

Zwolnienie od kosztów sądowych przysługuje różnym podmiotom. Mogą je uzyskać osoby fizyczne. Dotyczy to także osób prawnych. Jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną też mogą o nie wnioskować. Uprawnione są również organizacje społeczne. Każdemu przysługuje prawo złożenia wniosku.

Osoba fizyczna domaga się zwolnienia. Składa oświadczenie o stanie majątkowym. Musi wykazać brak możliwości poniesienia kosztów. Chodzi o brak uszczerbku dla siebie i rodziny. Nowelizacja KPC z 2019 roku zmieniła zasady. Zwolnienie jest możliwe w trudnej sytuacji finansowej. Osoby fizyczne i przedsiębiorcy mogą skorzystać.

Osoby prawne muszą wykazać brak środków. Muszą mieć brak dostatecznych środków. Środki są potrzebne na uiszczenie kosztów. Organizacje społeczne muszą uwzględniać cele statutowe. Dotyczy to celów działalności.

• Dokładne przedstawienie sytuacji finansowej jest kluczowe.
• Osoby fizyczne muszą dołączyć odpowiednie oświadczenie.

Jak złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych?

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożysz w sądzie. Możesz go złożyć na piśmie. Możesz też zgłosić go ustnie do protokołu. Należy go zgłosić na początku sprawy. Można to zrobić w każdym stanie sprawy. Sąd nie może dokonać zwolnienia samodzielnie. Nie robi tego z urzędu.

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych powinien zawierać oświadczenie. Oświadczenie obejmuje dane majątkowe. Dotyczy stanu rodzinnego wnioskodawcy. Podaje się dochody i źródła utrzymania. Oświadczenie może być złożone do protokołu.

• Przygotuj niezbędne dokumenty.
• Świadczą one o twojej sytuacji finansowej.
• Zachowaj terminy składania wniosku.

Co zawiera oświadczenie o stanie majątkowym?

Oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym jest kluczowe. Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych wymaga tego dokumentu. Podajesz w nim szczegółowe dane. Dotyczą one majątku i dochodów. Wymieniasz źródła utrzymania. Wskazujesz stan rodzinny.

Sąd może odebrać przyrzeczenie. Dotyczy ono prawdziwości oświadczenia. Przed uzupełnieniem oświadczenia zapoznaj się z pouczeniem. Znajdziesz je na początku formularza. Dokładnie uzasadnij swój wniosek. Dołącz dowody finansowe. Opisz wydatki niestandardowe.

„Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne.”

Warto zebrać dane o nieruchomościach. Zbierz informacje o składnikach majątkowych. Podaj osoby mieszkające z tobą. Wymień swoje zobowiązania.

Rodzaje zwolnienia od kosztów sądowych

Prawo przewiduje różne rodzaje zwolnień. Istnieje zwolnienie ustawowe. Przyznaje je sąd. Zwolnienie może być całkowite lub częściowe. Osoba fizyczna może ubiegać się o oba rodzaje. Zwolnienie dotyczy całości kosztów lub ich części.

Pełny katalog zwolnień przedmiotowych zawiera art. 95. Znajduje się on w ustawie. Dotyczy to ustawy o kosztach sądowych. Zwolnienie podmiotowe reguluje art. 96 tej ustawy.

Częściowe zwolnienie oznacza pomoc. Sąd zwalnia cię z części opłat. Płacisz tylko pozostałą kwotę. Na przykład, jeśli koszty wynoszą 3000 zł, a sąd zwolni cię z 1500 zł, zapłacisz tylko 1500 zł.

Jak sąd rozpoznaje wniosek?

Sąd bada twój wniosek. Analizuje złożone oświadczenie. Może zarządzić stosowne dochodzenie. Dzieje się tak w razie wątpliwości. Wątpliwości dotyczą stanu majątkowego. Powziął je na podstawie okoliczności sprawy. Może też brać pod uwagę oświadczenia strony przeciwnej.

Termin rozpoznania wniosku wynosi 7 dni. Sąd wydaje postanowienie. Może uwzględnić wniosek. Może też go oddalić. Oddalenie oznacza brak zwolnienia. Musisz wtedy opłacić pismo. Masz na to 7 dni.

„Sąd może zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej powziął wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się zwolnienia od kosztów sądowych.”

Co się dzieje po odmowie zwolnienia?

Sąd oddalił twój wniosek. Otrzymasz wezwanie do uiszczenia kosztów. Masz na to 7 dni. Nieopłacenie pisma w terminie ma skutki. Pismo zostanie zwrócone. Dotyczy to pozwu lub innego pisma. Zwrot pisma kończy postępowanie.

Możesz złożyć ponowny wniosek. Dzieje się tak, gdy twoja sytuacja się pogorszyła. Musisz wykazać tę zmianę. Nowy wniosek wymaga uzasadnienia. Dołącz nowe dowody.

Cofnięcie i weryfikacja zwolnienia

Sąd może cofnąć zwolnienie. Dzieje się tak, gdy ustaje podstawa zwolnienia. Może to być poprawa sytuacji materialnej. Sąd może też cofnąć zwolnienie. Dzieje się tak, gdy okaże się. Okazało się, że podstawa zwolnienia nie istniała. Wnioskodawca mógł podać nieprawdziwe dane.

Po cofnięciu zwolnienia musisz pokryć koszty. Dotyczy to kosztów, od których zostałeś zwolniony. Sąd może nałożyć grzywnę. Grzywna wynosi do 1000 zł. Grozi za podanie nieprawdziwych danych. Dotyczy to oświadczenia o stanie majątkowym.

Podstawa prawna zwolnienia od kosztów sądowych

Zasady zwolnienia od kosztów sądowych regulują przepisy prawa. Głównym aktem jest ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Ważne są artykuły od 96 do 113 tej ustawy. Odnoszą się do zwolnienia. Regulują wniosek i procedurę.

Istotne są też przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Dotyczy to artykułów 130, 130¹, 130³, 357 § 2, 394¹a § 1 pkt 1. Przepisy te określają skutki procesowe. Dotyczą one braku opłacenia pisma. Odbywa się to po oddaleniu wniosku.

Istnieją oficjalne wzory formularzy. Tworzy je Ministerstwo Sprawiedliwości. Wzory są zgodne z rozporządzeniem z 5 kwietnia 2012 r. Wnioski obowiązujące są od 14 lipca 2023 r. Znajdziesz je na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości lub Portalu Gov.pl.

Ustawa z dnia 18 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2020r. poz. 755) zawiera:

• art. 95: pełny katalog zwolnień przedmiotowych
• art. 96: zwolnienie podmiotowe
• art. 108 ust. 1: możliwość przeprowadzenia dochodzenia w razie wątpliwości

Ważne informacje i porady

Brak ograniczeń we wszczynaniu procesów mógłby sparaliżować pracę sądów. Instytucja zwolnienia temu zapobiega. Zapewnia dostęp do sądu potrzebującym. Zwolnienie od kosztów sądowych jest pomocą. Pomaga dochodzić praw w sądzie.

Możesz skorzystać z darmowych wzorów wniosków. Dostępne są w formatach .doc i .pdf. Dokument przykładowy wykorzystasz jako inspirację. Możesz też go skopiować. Złożenie wniosku jest możliwe. Dotyczy to trudnej sytuacji finansowej.

• Dokładnie zbadaj kryteria zwolnienia.
• Przygotuj dokumenty świadczące o finansach.
• Konsultacja z prawnikiem bywa pomocna.
• Dotyczy to skomplikowanych sytuacji.

Szacunkowy podział wniosków o zwolnienie według typu podmiotu

Przykładowe opłaty sądowe w wybranych sprawach cywilnych (w zł)

Zwolnienie od kosztów sądowych to realna pomoc. Umożliwia dostęp do wymiaru sprawiedliwości. Składaj wniosek świadomie. Podawaj prawdziwe dane. Zapewniasz sobie uczciwe rozpatrzenie sprawy.