Zaległy urlop wypoczynkowy – Kiedy pracodawca może wysłać na urlop bez zgody pracownika?
Zaległy urlop wypoczynkowy to dni wolne z poprzedniego roku. Pracodawca ma obowiązek ich udzielić. Wyjaśniamy, kiedy pracodawca może wysłać Cię na ten urlop nawet bez Twojej zgody.
Czym jest zaległy urlop? Definicja i powstanie
Pracownik ma prawo do corocznego urlopu wypoczynkowego. To podstawowe prawo pracownicze gwarantuje Kodeks pracy. Urlop jest płatny i nieprzerwany. Służy regeneracji sił pracownika.
Prawo do urlopu nabywasz 1 stycznia każdego roku pracy. Wymiar urlopu zależy od Twojego stażu pracy. Masz 20 dni wolnych przy stażu krótszym niż 10 lat. Przysługuje Ci 26 dni wolnych przy stażu co najmniej 10 lat.
Urlop niewykorzystany w danym roku staje się urlopem zaległym. Dzieje się tak z dniem 1 stycznia kolejnego roku kalendarzowego.
Obowiązek i termin udzielenia zaległego urlopu
Pracodawca ma ustawowy obowiązek udzielić Ci urlopu. Musi to zrobić w roku, w którym nabyłeś do niego prawo. Zaległy urlop przechodzi na kolejny rok tylko gdy go nie wykorzystasz.
Pracodawca musi udzielić Ci zaległego urlopu. Ma na to czas do 30 września następnego roku kalendarzowego. Ten termin wynika wprost z Kodeksu pracy (art. 168 KP).
Nieudzielenie urlopu w tym terminie nie powoduje utraty prawa do niego. Jednak stanowi to wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Czy pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop bez jego zgody?
To pytanie często nurtuje pracowników i pracodawców. Pracodawca może jednostronnie wyznaczyć termin urlopu zaległego. Nie potrzebuje do tego Twojej zgody.
Takie uprawnienie pracodawcy potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego. Pracodawca może wysłać Cię na zaległy urlop nawet bez porozumienia. Robi to, aby wywiązać się ze swojego obowiązku. Unika w ten sposób konsekwencji prawnych.
Pracodawca ma prawo jednostronnie skierować podwładnego na zaległy urlop. Może to zrobić zwłaszcza po upływie terminu do 30 września. Może też podjąć taką decyzję wcześniej, jeśli wymaga tego organizacja pracy.
Zgoda pracownika nie jest wymagana. Dotyczy to jednostronnego udzielenia urlopu zaległego.
Zgodnie bowiem z art. 168 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.) urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 168 k.p. należy udzielić pracownikowi najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Plan urlopów a jednostronne wysłanie na urlop
Pracodawca ustala plan urlopów. Bierze pod uwagę wnioski pracowników. Uwzględnia też konieczność zapewnienia normalnego toku pracy (art. 163 KP). Od 2003 roku tworzenie planu urlopów nie jest obowiązkowe u wszystkich pracodawców.
Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Jeśli planu nie ma, termin ustala się w porozumieniu z pracownikiem. Jednak w przypadku urlopu zaległego zasady są inne.
Pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop. Robi to nawet bez jego zgody. Działa w ten sposób, aby wypełnić swój obowiązek prawny. Zaległy urlop powinien być uwzględniony w planie urlopów lub porozumieniu.
Co jeśli pracownik odmawia wykorzystania zaległego urlopu?
Pracownik ma obowiązek podporządkować się decyzjom pracodawcy. Dotyczy to również terminu wykorzystania zaległego urlopu (zgodnie z art. 100 Kodeksu pracy).
Jeśli pracodawca wyznaczy termin zaległego urlopu, pracownik musi go wykorzystać. Samowolne niepojawienie się w pracy jest nieusprawiedliwioną nieobecnością. Może być potraktowane jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych.
Sąd Najwyższy w wyroku z 5.12.2000 r., I PKN 121/00, stanął na stanowisku, że zawiadomienie pracodawcy o rozpoczęciu zaległego urlopu wypoczynkowego nie usprawiedliwia nieobecności pracownika w pracy.
Jeżeli zatem pracownik samowolnie i bez wiedzy (zgody) pracodawcy rozpocznie wykorzystywanie urlopu wypoczynkowego, to takie jego zachowanie może być potraktowane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
Konsekwencje dla pracodawcy za nieudzielenie zaległego urlopu
Pracodawca ma obowiązek udzielić zaległego urlopu do 30 września. Niewypełnienie tego obowiązku jest wykroczeniem. Jest to wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Niedopełnienie obowiązku udzielenia zaległych urlopów może skutkować karą. Państwowa Inspekcja Pracy może nałożyć grzywnę. Wysokość grzywny wynosi od 1000 zł do 30 000 zł.
Nieudzielenie pracownikowi zaległego urlopu w terminie ma poważne konsekwencje finansowe. Pracodawca ryzykuje mandat karny. Niewypełnienie obowiązku udzielenia urlopu może skutkować mandatem dla osoby odpowiedzialnej w firmie.
Nieudzielanie pracownikowi niewykorzystanego urlopu w terminie przewidzianym w art. 168 k.p. w większości przypadków stanowić będzie wykroczenie przeciwko prawom pracownika określone w art. 282 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy.
Przedawnienie roszczenia o urlop wypoczynkowy
Prawo do urlopu wypoczynkowego nie przepada od razu po terminie 30 września. Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu. Okres przedawnienia wynosi trzy lata.
Roszczenie o udzielenie urlopu przedawnia się po trzech latach. Czas ten liczy się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 291 § 1 KP). Bieg przedawnienia rozpoczyna się ostatniego dnia roku kalendarzowego. Dotyczy to roku, w którym pracownik uzyskał prawo do urlopu.
Na przykład, urlop za 2022 rok stał się zaległy 1 stycznia 2023 roku. Roszczenie o ten urlop przedawni się 31 grudnia 2025 roku. Pracodawca nie ma możliwości zamienienia zaległego urlopu na ekwiwalent pieniężny w trakcie zatrudnienia. Ekwiwalent przysługuje tylko przy rozwiązaniu umowy.
Urlop na żądanie a urlop zaległy
Urlop na żądanie to specyficzna część urlopu wypoczynkowego. Wynosi 4 dni w roku kalendarzowym. Plan urlopów nie obejmuje urlopu na żądanie.
Niewykorzystane dni urlopu na żądanie przechodzą na kolejny rok. Stają się wtedy zwykłymi dniami zaległego urlopu wypoczynkowego. Jednak obowiązek udzielenia zaległego urlopu do 30 września nie dotyczy tych konkretnych 4 dni. Urlop na żądanie nie podlega ograniczeniom czasowym wynikającym z terminu 30 września.
Niewykorzystane dni urlopu na żądanie w 2023 roku przeszły na 2024 rok. Stały się częścią zaległego urlopu. Mimo to, pracodawca nie musi ich udzielić do 30 września 2024 roku. Taka jest specyfika tych dni.
Przesunięcie i odwołanie urlopu
Termin wykorzystania urlopu może ulec przesunięciu. Może się to zdarzyć na wniosek pracownika. Wymagana jest wtedy zgoda pracodawcy (art. 164 § 2 KP).
Pracodawca też może przesunąć urlop. Dzieje się tak z powodu ważnych przyczyn. Muszą to być szczególne potrzeby pracodawcy (art. 164 § 1 KP). Nieobecność pracownika musiałaby spowodować poważne zakłócenia toku pracy.
Kodeks pracy wymienia obowiązkowe przesunięcia urlopu (art. 165 KP). Dotyczą one czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby. Obejmują też izolację w związku z chorobą zakaźną. Powołanie na ćwiczenia wojskowe również przesunie urlop. Stawienie się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej to kolejna przyczyna.
Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu (art. 167 KP). Jest to możliwe tylko gdy jego obecność w zakładzie jest niezbędna. Muszą tego wymagać okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.
Podsumowanie i praktyczne rady
Zaległy urlop to obowiązek pracodawcy. Musi go udzielić pracownikowi do 30 września następnego roku. Pracodawca ma prawo jednostronnie wysłać pracownika na ten urlop. Robi to, aby uniknąć kary.
Kara za nieudzielenie urlopu wynosi od 1000 zł do 30 000 zł. Prawo do urlopu przedawnia się po 3 latach.
Pracodawcy powinni regularnie monitorować stan zaległych urlopów. Dobra praktyka sugeruje przypominanie pracownikom o planowaniu wypoczynku. Zaleca się skierowanie do pracowników pism. Informują one o liczbie zaległych dni urlopowych. Wspólne planowanie terminu urlopu jest najlepszym rozwiązaniem.
Warto zorganizować pracę tak, aby pracownicy mogli wykorzystać zaległy urlop. Powinien on być planowany razem z bieżącym urlopem. Prowadź dokładną ewidencję urlopów. Monitoruj wykorzystanie urlopów na bieżąco.
- Prowadź dokładną ewidencję urlopów.
- Planuj urlopy z wyprzedzeniem.
- Monitoruj wykorzystanie urlopów na bieżąco.
- Zawiadom pracownika o przesunięciu urlopu niezwłocznie.
- W przypadku przesunięcia urlopu na wniosek pracownika, wymagana jest zgoda pracodawcy.
Systemy do zarządzania czasem pracy mogą pomóc w monitorowaniu urlopów. Elektroniczne wnioski urlopowe usprawniają proces.
Co to jest urlop zaległy?
Urlop zaległy to dni urlopu wypoczynkowego, których pracownik nie wykorzystał w poprzednim roku kalendarzowym.
Do kiedy trzeba wykorzystać zaległy urlop?
Zaległy urlop należy wykorzystać najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Czy pracodawca może zmusić pracownika do wzięcia zaległego urlopu?
Tak, pracodawca może jednostronnie wyznaczyć termin wykorzystania zaległego urlopu, nawet bez zgody pracownika.
Co grozi pracodawcy za nieudzielenie zaległego urlopu w terminie?
Pracodawca, który nie udzieli zaległego urlopu w terminie do 30 września, popełnia wykroczenie. Grozi mu za to grzywna od 1000 zł do 30 000 zł.
Kiedy przedawnia się prawo do urlopu wypoczynkowego?
Roszczenie o udzielenie urlopu wypoczynkowego przedawnia się z upływem trzech lat. Czas ten liczy się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Czy urlop na żądanie przechodzi na następny rok?
Tak, niewykorzystany urlop na żądanie przechodzi na następny rok. Staje się wtedy zwykłym dniem zaległego urlopu wypoczynkowego.
Czy termin 30 września dotyczy urlopu na żądanie z poprzedniego roku?
Nie, obowiązek udzielenia zaległego urlopu do 30 września nie dotyczy niewykorzystanych dni urlopu na żądanie przeniesionych na kolejny rok.
Pamiętaj, że ten wpis ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej.
