Wypowiedzenie umowy o pracę – prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy
Wypowiedzenie umowy o pracę to ważny moment w życiu zawodowym. Zarówno pracownik, jak i pracodawca mają w tym okresie określone prawa i obowiązki. Znajomość przepisów Kodeksu pracy pozwala przejść przez ten proces świadomie i zgodnie z prawem. Dowiedz się, jakie zasady rządzą wypowiadaniem umów w Polsce.
Czym jest wypowiedzenie umowy o pracę?
Wypowiedzenie umowy o pracę stanowi jednostronne oświadczenie woli. Składa je jedna ze stron stosunku pracy. Celem jest zakończenie współpracy po upływie określonego czasu. Ten czas to okres wypowiedzenia.
Podstawę prawną wypowiedzenia reguluje Kodeks pracy. Przepisy te określają różne sposoby rozwiązania umowy. Mówią też o obowiązkach pracodawcy. Wskazują również prawa pracownika.
Zakończenie stosunku pracy odbywa się w określonym trybie. Może wynikać z różnych przyczyn. Zalicza się do nich zmiany planów zawodowych. Wpływa na to także sytuacja życiowa pracownika. Przyczyną bywają również potrzeby organizacyjne firmy.
Rozwiązanie umowy o pracę wymaga znajomości przepisów. Konieczne jest dopełnienie określonych formalności. Umowę można rozwiązać za wypowiedzeniem. Innym sposobem jest porozumienie stron. Wygaśnięcie umowy następuje z mocy prawa. Dzieje się tak bez składania oświadczeń.
Czym różni się rozwiązanie umowy o pracę od jej wygaśnięcia?
Rozwiązanie umowy wymaga złożenia oświadczenia woli. Może to być wypowiedzenie lub porozumienie stron. Wygaśnięcie umowy następuje automatycznie. Dzieje się tak z mocy prawa. Nie potrzebuje żadnych dodatkowych działań.
Okresy wypowiedzenia umowy o pracę
Długość okresu wypowiedzenia zależy od typu umowy. Ważny jest też staż pracy w danej firmie. Przepisy Kodeksu pracy jasno to precyzują.
Dla umowy na okres próbny obowiązują krótsze okresy.
| Okres próbny | Okres wypowiedzenia |
|---|---|
| Nie przekracza 2 tygodni | 3 dni robocze |
| Dłużej niż 2 tygodnie | 1 tydzień |
| 3 miesiące | 2 tygodnie |
Okresy wypowiedzenia dla umów na czas określony i nieokreślony są identyczne od 2016 roku.
| Staż pracy w firmie | Okres wypowiedzenia |
|---|---|
| Krócej niż 6 miesięcy | 2 tygodnie |
| Co najmniej 6 miesięcy | 1 miesiąc |
| Co najmniej 3 lata | 3 miesiące |
Czas trwania wypowiedzenia liczy się od dnia następującego po dniu wręczenia wypowiedzenia. Tak stanowi powszechna zasada. Daje to pracownikowi czas na przygotowanie do zakończenia współpracy.
Przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę
Pracodawcy mają prawo swobodnego doboru pracowników. Jednak wypowiedzenie umowy o pracę musi być zgodne z przepisami. Kodeks pracy nie zawiera zamkniętego katalogu przyczyn. Przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę zatrudnionemu na czas nieokreślony musi być podana. Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła ten obowiązek także dla umów na czas określony. Dotyczy to sytuacji, gdy pracodawca rozwiązuje umowę przed terminem. Wymóg uzasadnienia wypowiedzenia to efekt dostosowania prawa do wymogów unijnych.
Podana przyczyna wypowiedzenia powinna być rzeczywista. Musi być też konkretna i obiektywna. Pracodawca w wypowiedzeniu musi wskazać prawdziwą przyczynę zwolnienia.
Przykłady prawidłowo sformułowanych przyczyn wypowiedzenia:
- Redukcja etatu: Likwidacja stanowiska pracy to zasadna przyczyna.
- Niewywiązywanie się z obowiązków: Należy wskazać konkretne przyczyny. Przykładem są nagminne spóźnienia do pracy.
- Naruszenie zasad współżycia społecznego: Warto podać konkretne zachowania pracownika.
- Utrata uprawnień zawodowych: Pracodawca może zwolnić pracownika bez niezbędnych uprawnień.
Sąd Najwyższy wskazał, że naruszenie obowiązku wskazania przyczyny następuje. Dzieje się tak, gdy pracodawca w ogóle nie podaje przyczyny. Pozorne lub niewystarczająco jasne wskazanie przyczyny także jest błędem. Podanie zarzutu „niewłaściwego wywiązywania się z obowiązków” bez detali nie wystarczy.
Naruszenie art. 30 § 4 k.p. może polegać – i tak należy rozumieć ten przepis – na niewskazaniu w ogóle przyczyny bądź na pozornym, niewystarczająco jasnym jej wskazaniu.
Podanie w oświadczeniu o wypowiedzeniu pracownikowi umowy o pracę zarzutu 'niewłaściwego wywiązywania się z obowiązków’ nie jest wystarczającym wskazaniem przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę.
Zwolnienie pracownika może nastąpić z różnych przyczyn. Zalicza się do nich niska wydajność. Przyczyną bywa również redukcja zatrudnienia. Zwolnienie z pracy może wynikać z redukcji kosztów. Inne powody to likwidacja stanowiska. Przyczyną bywa też bankructwo firmy.
Kiedy pracodawca może rozwiązać umowę z pracownikiem bez podawania przyczyny?
W przypadku umowy na okres próbny pracodawca nie musi podawać uzasadnienia. Dotyczy to również umów na czas określony zawartych przed nowelizacją. Obecnie uzasadnienie jest wymagane także dla umów na czas określony rozwiązywanych przez pracodawcę.
Zwolnienie pracownika w szczególnych sytuacjach
Zwolnienie osób nieobecnych w pracy podlega ochronie prawnej. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi. Dotyczy to osób przebywających na urlopie. Ochrona obejmuje też inną usprawiedliwioną nieobecność w pracy.
Zwolnienie pracownika na L4 nie jest proste. Nie oznacza to jednak, że jest niemożliwe. Artykuł 41 Kodeksu pracy chroni pracownika na urlopie lub innej usprawiedliwionej nieobecności. Artykuł 53 § 1 KP reguluje rozwiązanie umowy z pracownikiem na zwolnieniu chorobowym. Pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia. Dzieje się tak po przekroczeniu określonych okresów nieobecności. Okresy te zależą od stażu pracy pracownika. Zależą też od przyczyny nieobecności (choroba, wypadek, choroba zawodowa, gruźlica, ciąża).
| Staż pracy | Okres nieobecności | Kiedy pracodawca może zwolnić bez wypowiedzenia |
|---|---|---|
| Krócej niż 6 miesięcy | Choroba | Po ponad 3 miesiącach choroby |
| Co najmniej 6 miesięcy | Choroba | Po 182 dniach choroby (lub 270 dniach dla gruźlicy/ciąży) |
| Niezależnie od stażu | Wypadek przy pracy/choroba zawodowa | Po 182 dniach niezdolności do pracy |
Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi. Dotyczy to osób, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. To tak zwany okres ochronny przed emeryturą.
W przypadku zwolnienia dyscyplinarnego wymagana jest przyczyna. Pracodawca ma miesiąc na wręczenie dyscyplinarki. Czas liczy się od momentu, gdy dowiedział się o nagannym zachowaniu.
Prawa pracownika w okresie wypowiedzenia
Pracownik na wypowiedzeniu ma określone prawa. Szef powinien wydać świadectwo pracy. To dokument potwierdzający zatrudnienie.
Pracownik ma prawo do płatnych dni wolnych. Służą one poszukiwaniu nowej pracy. Ich liczba zależy od okresu wypowiedzenia.
| Okres wypowiedzenia | Dni wolne na poszukiwanie pracy |
|---|---|
| 2 tygodnie | 2 dni robocze |
| 1 miesiąc | 2 dni robocze |
| 3 miesiące | 3 dni robocze |
Do praw pracownika na wypowiedzeniu należy możliwość zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. Pracodawca może zdecydować o takim zwolnieniu. Pracownik zachowuje wtedy prawo do wynagrodzenia.
Do praw pracownika na wypowiedzeniu należy m.in. zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy przez pracodawcę.
Możesz rozmawiać z przełożonym o możliwości zwolnienia z obowiązku pracy. Jeśli pracodawca się nie zgadza, wykorzystaj urlop wypoczynkowy. Masz prawo do urlopu proporcjonalnego do okresu pracy w danym roku.
Pracownik ma prawo do odszkodowania. Dzieje się tak w przypadku skrócenia okresu wypowiedzenia. Prawo do odszkodowania przysługuje też za nieuzasadnione wypowiedzenie. Pracownik może podważyć rozwiązanie umowy. Składa wtedy odwołanie do sądu pracy. Ma na to 21 dni od otrzymania wypowiedzenia.
Sąd pracy może orzec o bezskuteczności wypowiedzenia. Może też przywrócić pracownika do pracy. Innym orzeczeniem jest zasądzenie odszkodowania.
Myślę, że w takim wypadku warto rozważyć, czy iść do sądu z pracodawcą.
Pracownik może mieć roszczenia wobec pracodawcy. Dotyczą one nieprawidłowego rozwiązania umowy. Podstawą są przepisy Kodeksu pracy, między innymi Art. 45 KP.
Obowiązki pracodawcy w okresie wypowiedzenia
Pracodawca ma szereg obowiązków wobec pracownika. Musi wydać świadectwo pracy. Powinien to zrobić bez zbędnej zwłoki. Zazwyczaj dzieje się to w ostatnim dniu pracy.
Pracodawca musi rozliczyć zaległe świadczenia. Obejmuje to wynagrodzenie. Dotyczy też ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. W niektórych sytuacjach pracownikowi przysługuje odprawa pieniężna. Jej wysokość zależy od stażu pracy i przyczyny zwolnienia.
| Staż pracy | Wysokość odprawy (Ustawa o zwolnieniach grupowych) |
|---|---|
| Mniej niż 2 lata | Jednomiesięczne wynagrodzenie |
| Od 2 do 8 lat | Dwumiesięczne wynagrodzenie |
| Ponad 8 lat | Trzymiesięczne wynagrodzenie |
Pracodawca musi uzasadnić wypowiedzenie umowy na czas nieokreślony. Obowiązek ten dotyczy również umów na czas określony. Uzasadnienie powinno być konkretne i prawdziwe. Pracodawca musi odpowiedzieć na wniosek pracownika o uzasadnienie. Ma na to 7 dni.
Wypowiedzenie umowy o pracę powinno mieć formę pisemną. Musi być podpisane przez pracodawcę lub upoważnioną osobę. Warto mieć na uwadze, że niezachowanie formy pisemnej nie powoduje nieważności wypowiedzenia. Może jednak stanowić podstawę do roszczeń pracownika w sądzie pracy.
W przypadku zwolnień grupowych lub indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracownika, pracodawca musi konsultować zamiar wypowiedzenia z zakładową organizacją związkową. Dotyczy to pracowników objętych ochroną związkową.
Pracodawca, który przeprowadzając redukcje zatrudnienia z przyczyn organizacyjnych stosuje określone zasady (kryteria) doboru pracowników do zwolnienia, powinien nawiązać do tych kryteriów, wskazując przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony.
Jak postępować w przypadku wypowiedzenia?
Jeśli otrzymasz wypowiedzenie, zapoznaj się z jego treścią. Sprawdź podaną przyczynę. Zweryfikuj okres wypowiedzenia. Masz prawo do dni wolnych na poszukiwanie pracy. Wykorzystaj ten czas efektywnie.
Rozważ rozmowę z pracodawcą. Zapytaj o możliwość zwolnienia z obowiązku pracy. Jeśli masz zaległy urlop, możesz ustalić jego wykorzystanie w okresie wypowiedzenia.
Jeśli uważasz, że wypowiedzenie jest nieuzasadnione lub niezgodne z prawem, skonsultuj się z prawnikiem. Masz 21 dni na złożenie odwołania do sądu pracy. Sąd oceni zasadność wypowiedzenia.
Dla pracodawcy kluczowe jest prawidłowe przygotowanie wypowiedzenia. Musi być w formie pisemnej. Wymaga jasnego i konkretnego uzasadnienia (dla umów na czas nieokreślony i określony). Należy zadbać o prawidłowe doręczenie pracownikowi. Zalecane jest pisemne potwierdzenie odbioru.
Upewnij się, że wskazana przyczyna jest rzeczywista. Powinna być indywidualna dla pracownika. Unikniesz w ten sposób problemów sądowych. Skorzystanie z kalkulatora online może pomóc. Ustalisz prawidłowy okres wypowiedzenia i datę rozwiązania umowy.
Jakie formalności musi spełnić pracodawca po rozwiązaniu umowy?
Po rozwiązaniu umowy pracodawca ma obowiązek wydać pracownikowi świadectwo pracy. Musi też rozliczyć wszystkie świadczenia. Dotyczy to wynagrodzenia i ekwiwalentu za urlop. W niektórych przypadkach wypłaca odprawę.
Czy można zwolnić pracownika na zwolnieniu lekarskim z normalnym okresem wypowiedzenia?
Nie, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi na L4 w trakcie okresu ochronnego. Może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia. Dzieje się tak po przekroczeniu limitów nieobecności określonych w Kodeksie pracy.