Środki zaskarżenia w postępowaniu sądowym: Terminy i błędy

Środki zaskarżenia dają szansę zmiany niekorzystnego orzeczenia sądu. Konstytucja gwarantuje to prawo każdemu obywatelowi. Dowiedz się, jakie są rodzaje środków zaskarżenia, jakie terminy obowiązują i co się dzieje w przypadku błędów.

Czym są środki zaskarżenia?

Środek zaskarżenia to narzędzie prawne dla strony postępowania. Służy on do zmiany orzeczenia sądu. Konstytucja RP gwarantuje prawo do zaskarżenia decyzji pierwszej instancji. Wynika to z zasady dwuinstancyjności postępowania.

Zasada dwuinstancyjności pozwala na dwukrotne rozpatrzenie sprawy. Obywatel ma konstytucyjnie zagwarantowane prawo do sądu. Jest to fundament systemu prawnego w Polsce.

S. Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, wyd. 13, Warszawa 2016, s. 330.

Rodzaje środków zaskarżenia

Polski kodeks postępowania cywilnego przewiduje różne rodzaje orzeczeń. Można je zaskarżyć na kilka sposobów. Zaskarżenie orzeczeń obejmuje zażalenie, apelację, sprzeciw i zarzuty. Środkami odwoławczymi w postępowaniu karnym są apelacja i zażalenie.

Środki zaskarżenia dzielimy na zwyczajne i nadzwyczajne. Zwyczajne środki to na przykład sprzeciw od wyroku zaocznego. Należy do nich także sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Kolejnym zwyczajnym środkiem są zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Do nadzwyczajnych środków zaskarżenia zaliczamy skargę kasacyjną. Jest nią również skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Od 2018 roku istnieje skarga nadzwyczajna.

Ustawa o skardze nadzwyczajnej weszła w życie 3 kwietnia 2018 roku. Jest to pierwsza instytucja skargi na wyrok sądu odwoławczego. Dotyczy regulacji karnoprocesowych. Skarga nadzwyczajna przysługuje od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie.

Skarga nadzwyczajna przysługuje od każdego prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie.

Apelacja przysługuje od wyroku sądu pierwszej instancji. Wobec wyroku nakazowego wnosi się sprzeciw. Zażalenie przysługuje na postanowienia i zarządzenia. Dotyczy to tylko wypadków wskazanych w ustawie.

Terminy wnoszenia środków zaskarżenia

Terminy do wnoszenia środków zaskarżenia mają duże znaczenie. Środki zaskarżenia to zażalenie i apelacja. Muszą być wniesione w określonym terminie.

Można wnieść apelację w terminie 14 dni. Liczy się go od odbioru wyroku z uzasadnieniem. Termin na złożenie wniosku o pisemne uzasadnienie wyroku to 7 dni. Zażalenie ma krótszy termin niż apelacja. Postanowienia kończące postępowanie zaskarża się w terminie 7 dni. Okres ten liczy się od ich doręczenia.

Zachowanie terminu ma duże znaczenie.

Termin to termin, 14 dni to 14 dni.

• Zachowuj dowody nadania przesyłek sądowych.
• Od razu po odebraniu korespondencji z sądu zapisz datę odbioru.

Nowelizacja KPC z 4 lipca 2019 roku wprowadziła istotne zmiany. Dotyczą one przepisów o środkach odwoławczych. Nowelizacja art. 480² KPC wprowadziła zmiany w terminach od nakazu zapłaty. Weszła w życie 24 września 2021 roku. Ustawa uchwalono 11 sierpnia 2021 roku. Celem było wdrożenie wyroków TSUE.

Nowe terminy od nakazu zapłaty zależą od miejsca doręczenia:

Termin	Opis	Warunki
Dwa tygodnie	Zarzuty od nakazu zapłaty (upominawcze)	Doręczenie nakazu w kraju
Miesiąc	Zarzuty od nakazu zapłaty (upominawcze/nakazowe)	Doręczenie nakazu poza Polską na terytorium UE
Trzy miesiące	Zarzuty od nakazu zapłaty	Doręczenie nakazu poza terytorium UE

Przepisy unijne kwestionowały krajowe regulacje. Nie gwarantowały one należytej ochrony konsumentów. Dotyczyło to np. nakazu zapłaty na podstawie weksla. Ustawodawca złagodził wymogi dla konsumentów. Wprowadzenie jednego terminu dla wszystkich pozwanych jest racjonalne. Sąd ma trudność w określeniu statusu dłużnika.

Ustawodawca uznał, że należy złagodzić wymogi formalno-fiskalne dla wnoszonych przez konsumentów zarzutów od nakazów zapłaty.

Konsekwencje błędów formalnych

Co się dzieje, gdy środek zaskarżenia trafi do niewłaściwego sądu? Uchwała SN z 27 listopada 2020 roku wyjaśnia te skutki. Dotyczy to skierowania zażalenia do sądu drugiej instancji. Powinno trafić do innego składu sądu pierwszej instancji. W praktyce pojawiają się problemy. Trudno zakwalifikować różne postanowienia sądu pierwszej instancji.

Niewłaściwość sądu nie oznacza niedopuszczalności środka. Zażalenie poziome jest innym środkiem niż zwykłe zażalenie. W przypadku błędu należy przekazać zażalenie. Sąd wyda postanowienie o przekazaniu do sądu właściwego.

Niewłaściwość sądu nie może być łączona z niedopuszczalnością środka odwoławczego.

Zażalenie poziome należy uznać za inny środek zaskarżenia niż 'zwyczajne’ zażalenie.

Przepisy KPC nie określają skutków wniesienia środka przedwcześnie. Odrzucenie środka zaskarżenia z tej przyczyny narusza prawo do sądu. Dotyczy to prawa gwarantowanego konstytucyjnie i konwencyjnie. Termin do wniesienia środka jest określony. Ma moment początkowy i końcowy.

Sąd Najwyższy uważa, że zażalenie wniesione przed terminem nie podlega odrzuceniu. Przepisy procesowe nie regulują tej sytuacji. Dopuszczalne jest wniesienie środka przed rozpoczęciem biegu terminu. Formalizm powinien służyć celom. Nie jest wartością samą w sobie.

Złożenie apelacji lub zażalenia złożone przed rozpoczęciem biegu terminu na jego złożenie nie powinien odrzucać tego środka zaskarżenia.

Ustawodawca bowiem nie uregulował sytuacji, dotyczącej terminu do wniesienia środka, w której środek taki został wniesiony przed rozpoczęciem biegu terminu do jego złożenia.

Jak trafnie zauważył SN w uchwale z 2 grudnia 2003 r. (III CZP 90/03), termin do wniesienia środka zaskarżenia jest określony przez wskazanie momentu początkowego (rozpoczęcie biegu) oraz końcowego (zakończenie biegu terminu).

Wpływ błędnego pouczenia przez sąd

Termin do wniesienia środka zaskarżenia jest terminem ustawowym. Brak winy strony może wynikać z braku pouczenia. Dotyczy to sytuacji, gdy sąd nie pouczył strony. Niepouczenie lub błędne pouczenie nie niweczą prawa do zaskarżenia. Dotyczy to strony bez adwokata.

Zaniedbanie pouczenia o sposobie zaskarżenia narusza pewność prawa. Artykuł 78 Konstytucji gwarantuje prawo do zaskarżenia. Artykuł 45 ust. 1 i 176 ust. 1 Konstytucji dotyczą prawa do sądu. Artykuł 31 ust. 3 Konstytucji mówi o ograniczeniach praw. Wszystkie te przepisy mają znaczenie.

• Sąd powinien udzielać prawidłowych pouczeń o środkach zaskarżenia.

uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2011 r., sygn. akt III CZP 38/11

orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1960 r., I CZ 3/59, OSPiKA 1960, nr 1, poz. 9

postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 1978 r., I CZ 145/77, nie publ. i z dnia 5 stycznia 2006 r., I UZ 38/05, OSNP 2007, nr 1-2, poz. 32

Dodatkowe kwestie

W postępowaniu karnym oskarżony może mieć do trzech obrońców. Strona inna niż oskarżony może ustanowić do trzech pełnomocników.

W sprawach prawnych warto szukać pomocy specjalisty. Poszukaj adwokata specjalizującego się w danej dziedzinie. Zrób to możliwie szybko po otrzymaniu orzeczenia.

• Poszukaj adwokata specjalizującego się w danej dziedzinie prawa możliwie szybko.
• W celu uzyskania bliższych informacji zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Adwokacką.

Kancelarie adwokackie oferują pomoc w wielu dziedzinach. Obejmują one prawo cywilne i karne. Zajmują się również prawem pracy i rodzinnym. Możesz skontaktować się z Kancelarią Adwokacką Adwokat Karoliny Pawlikowskiej. Mieści się przy ul. Józefa Piłsudskiego 15 w Bełchatowie. Telefon kontaktowy to 500024241. Możesz też wysłać e-mail na adres [email protected]

Inne kancelarie również świadczą pomoc prawną. Kancelaria Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy ma biura w Krakowie i Warszawie. Adres w Krakowie to ul. Królowej Jadwigi 170. Adres w Warszawie to ul. Twarda 4. Adwokat Marcin Hołówka prowadzi kancelarię w Piasecznie. Adres to ul. Raszyńska 14 lok. 6.