Sąd Najwyższy w Polsce: Rola, Zadania i Kompetencje
Sąd Najwyższy stanowi najwyższy organ władzy sądowniczej w Polsce. Pełni kluczową rolę w systemie prawnym. Nadzoruje działalność sądów powszechnych i wojskowych. Zapewnia zgodność z prawem i jednolitość orzecznictwa.
Rola i Status Prawny Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy to najwyższy organ sądowniczy w Polsce. Został powołany w 1919 roku. Jego status prawny reguluje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Dodatkowe przepisy zawiera Ustawa o Sądzie Najwyższym. Działalność SN opiera się na tych aktach. Sąd Najwyższy pełni funkcję stosowania prawa. Kształtuje również system prawny. Odpowiada za ochronę praworządności. Jest strażnikiem konstytucji.
Konstytucja z 1997 r. wprowadziła trójpodział władz. Władza sądownicza stała się równoważna ustawodawczej i wykonawczej. Ustawą z 2002 r. zapewniono SN uprawnienia. Gwarantują one odrębność od władzy politycznej. Ustawa z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych również wpływa na jego działanie. Została ona zmieniona w latach 2006–2007.
Praktyka ostatnich lat pokazała jednak, że władza sądownicza funkcjonuje faktycznie z jedną władzą polityczną.
Organy i Organizacja Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy ma określoną strukturę wewnętrzną. Na jego czele stoi Pierwszy Prezes SN. Prezydent RP powołuje Pierwszego Prezesa. Jego kadencja trwa sześć lat. Obecnie Pierwszym Prezesem jest dr hab. Małgorzata Manowska. Sąd Najwyższy dzieli się na izby. Każda izba ma swojego Prezesa. Kadencja Prezesa Izby trwa trzy lata. Prezesem Izby Cywilnej jest prof. dr hab. Joanna Misztal-Konecka. Zbigniew Kapiński to Prezes Izby Karnej. Izbą Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych kieruje dr hab. Krzysztof Wiak. Prezesem Izby Odpowiedzialności Zawodowej jest Wiesław Kozielewicz.
Inne organy SN to Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN. Istnieją też zgromadzenia sędziów poszczególnych izb. Kolegium SN również stanowi organ wewnętrzny. Strukturę uzupełniają Kancelaria Pierwszego Prezesa SN. Działa także Biuro Studiów i Analiz SN. Typowy skład orzekający to trzech sędziów.
Siedziba Sądu Najwyższego mieści się w Warszawie. Znajduje się przy Placu Krasińskich 2/4/6. Kod pocztowy to 00-951. Można skontaktować się telefonicznie pod numerem +48 22 530 83 34. Dostępny jest też adres e-mail [email protected].
Główne Zadania i Kompetencje Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy zajmuje się szeregiem kluczowych zadań. Jego kompetencje są szerokie. Uregulowano je w Konstytucji RP. SN nadzoruje działalność sądów powszechnych. Nadzoruje również sądy wojskowe. Kontrola dotyczy zakresu orzekania. Zapewnia zgodność orzeczeń z prawem. Dba o jednolitość orzecznictwa sądów.
Sąd Najwyższy rozstrzyga zagadnienia prawne. Dotyczy to wątpliwości budzących kwestii prawnych. Podejmuje w tym celu uchwały. Uchwały te mają znaczenie dla praktyki sądowej.
SN rozpoznaje kasacje. Zajmuje się także skargami kasacyjnymi. Są to nadzwyczajne środki zaskarżenia. W sprawach cywilnych wartość przedmiotu zaskarżenia musi wynosić minimum 50 000 zł. Sąd najwyższy posiada uprawnienia do uchylania wyroków. Dotyczy to spraw precedensowych. Kompetencje sądu najwyższego nie ograniczają się do interpretacji.
Sąd najwyższy pełni kluczową rolę w interpretacji przepisów. Jego decyzje mają ogromne znaczenie precedensowe. Może wpływać na kształtowanie prawa. Dzieje się to poprzez jego orzeczenia. Sąd najwyższy ma prawo zdecydować. Sprawdza zgodność przepisów z zasadami konstytucji.
Dziewięć kluczowych zadań Sądu Najwyższego:
- SN stwierdza ważność wyborów do Sejmu i Senatu. Rozpoznaje także protesty wyborcze.
- SN stwierdza ważność wyborów prezydenckich.
- SN stwierdza ważność referendum ogólnokrajowego. Dotyczy to także referendum ws. Konstytucji RP.
- Sąd Najwyższy rozstrzyga zagadnienia budzące wątpliwości prawne.
- SN rozpoznaje kasacje oraz skargi kasacyjne.
- SN opiniuje ustawy oraz inne akty normatywne.
- SN rozpatruje skargi kasacyjne na orzeczenia Trybunału do Spraw Sportu przy PKOl.
- SN wydaje rozstrzygnięcia nadzorcze. Dotyczą one postępowań dyscyplinarnych.
- Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest Przewodniczącym Trybunału Stanu.
Sąd Najwyższy a Wybory i Referenda
Jednym z ważnych zadań SN jest kontrola nad procesami wyborczymi. Sąd Najwyższy stwierdza ważność wyborów. Dotyczy to wyborów do Sejmu i Senatu. Stwierdza też ważność wyboru na Prezydenta RP. Podobnie dzieje się z referendum ogólnokrajowym. Rozpoznaje także protesty wyborcze.
Niedawno do Sądu Najwyższego wpłynęło blisko 50 000 spraw. Stanowi to odpowiednik 2-3 letniego wpływu wszystkich spraw do SN. Były to protesty wyborcze. Sąd Najwyższy wyznaczył termin posiedzenia jawnego. Posiedzenie dotyczyło uchwały ws. ważności wyborów Prezydenta RP. Sąd Najwyższy podejmie tę uchwałę. Sąd Najwyższy uznał za zasadne trzy protesty. Stwierdzono jednak, że nieprawidłowości nie miały wpływu na wynik wyborów.
Sprostowanie w związku z nieprawdziwymi informacjami, jakoby Sąd Najwyższy odmówił Prokuratorowi Generalnemu doręczenia odpisów protestów wyborczych.
Roman Giertych, poseł Koalicji Obywatelskiej, podjął próbę dostępu do akt. Koalicja Obywatelska to partia polityczna. Poseł należy do tej partii. Sprawa dotyczyła protestów wyborczych.
Sąd Najwyższy ma 90 dni na rozstrzygnięcie ważności wyborów.
Nadzór nad Sądami Powszechnymi i Wojskowymi
Sąd Najwyższy sprawuje nadzór. Kontroluje działalność sądów powszechnych. Nadzoruje również sądy wojskowe. Nadzór dotyczy orzekania. Celem jest zapewnienie zgodności z prawem. Chodzi też o jednolitość orzecznictwa. Decyzje Sądu Najwyższego mają bezpośredni wpływ. Wpływają na życie obywateli. Wpływają także na działanie niższych sądów.
Uchylenie wydawania wytycznych przyczyniło się do poszerzenia odpowiedzialności sędziów za wydawane przez nich rozstrzygnięcia.
Inne Kompetencje i Działalność Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy rozpatruje sprawy dyscyplinarne. Dotyczy to sędziów, prokuratorów i adwokatów. Zakres spraw określają ustawy. SN wydaje rozstrzygnięcia nadzorcze. Dotyczą one postępowań dyscyplinarnych. Opiniuje także projekty ustaw. Wypowiada się o innych aktach normatywnych. Sąd Najwyższy wydaje opinie prawne. Robi to w sprawach przedstawianych przez inne organy państwowe. Ma prawo do występowania z wnioskami. Chodzi o uchwały interpretacyjne. Rozpoznaje skargi nadzwyczajne.
Znaczenie Niezależności Sądu Najwyższego
Niezależność Sądu Najwyższego jest kluczowa. Jest ważna dla demokracji. Sąd Najwyższy powinien być niezależny. Pełni rolę strażnika konstytucji. Niezależność sądów zwiększa stabilność. Dotyczy to stabilności politycznej i gospodarczej.
- Wprowadzenie przejrzystych procedur. Dotyczy to wyboru sędziów.
- Zwiększenie niezależności sądownictwa.
Zaleśny o zmianach w SN: To nieracjonalne, by sędziowie na mocy ustawy przechodzili w stan spoczynku.
Jedlak: Sprawującym władzę nie można odmówić jednego: konsekwencji.
Reforma Sądownictwa a Sąd Najwyższy
W 2018 roku Sąd Najwyższy przeszedł reformę. Reforma wprowadziła zmiany. Zmieniła organizację Sądu Najwyższego. Dotyczyła między innymi wieku emerytalnego sędziów. Przed reformą sędziowie przechodzili na emeryturę w wieku 70 lat. Po reformie wiek ten zmieniono na 75 lat. Reforma wzbudziła kontrowersje. Była przedmiotem sporów.
Czym różni się Sąd Najwyższy od Trybunału Konstytucyjnego?
Sąd Najwyższy jest najwyższym organem władzy sądowniczej. Nadzoruje sądy powszechne i wojskowe. Rozpatruje kasacje i skargi. Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność aktów prawnych z konstytucją. Orzeka w sprawach zgodności ustaw z Konstytucją. Sąd Najwyższy współpracuje z Trybunałem Konstytucyjnym. Dzieje się to w zakresie kontroli konstytucyjności ustaw. Sąd Najwyższy może kierować pytania prawne do TK.
Kto powołuje sędziów Sądu Najwyższego?
Sędziów Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Dzieje się to na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.
Ile spraw wpłynęło do Sądu Najwyższego w ostatnim czasie?
Do Sądu Najwyższego wpłynęło blisko 50 000 spraw. Stanowi to odpowiednik 2-3 letniego wpływu. Dotyczyły one protestów wyborczych.
Jakie akty prawne regulują działanie Sądu Najwyższego?
Działanie Sądu Najwyższego reguluje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawą jest także Ustawa o Sądzie Najwyższym. Istnieją również inne rozporządzenia i ustawy wpływające na jego funkcjonowanie.
