Przymusowe leczenie psychiatryczne – Kiedy i jak?
Wyjaśniamy zasady przymusowego leczenia psychiatrycznego w Polsce. Dowiedz się, kiedy jest możliwe i jakie są procedury sądowe.
Czym jest przymusowe leczenie psychiatryczne?
Przymusowe leczenie psychiatryczne to złożony temat. Budzi on wiele kontrowersji. Skierowanie na takie leczenie bywa postrzegane jako naruszenie praw człowieka. Jednak czasami jest to jedyna metoda ochrony. Chroni osobę chorą. Chroni także jej otoczenie. Postępująca choroba psychiczna mocno wpływa na funkcjonowanie. Dotyczy to funkcjonowania jednostki w społeczeństwie.
Podstawy prawne przymusowej hospitalizacji
Procedury przymusowego leczenia reguluje ustawa. Jest to ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. Art. 22 tej ustawy mówi o zgodzie. Przyjęcie pacjenta do szpitala wymaga wyrażenia zgody na piśmie. W wyjątkowych sytuacjach zgoda nie jest potrzebna. Ustawa przewiduje takie przypadki. Art. 30 ust. 2 pozwala na przyjęcie bez zgody zainteresowanego. Sąd może skierować osobę na leczenie. Dzieje się to tylko w wyjątkowych sytuacjach. W przypadkach nagłych można przyjąć osobę bez wcześniejszej zgody sądu opiekuńczego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 listopada 1995 r. doprecyzowuje te kwestie.
Kiedy możliwe jest leczenie bez zgody? Przesłanki
Leczenie w szpitalu psychiatrycznym bywa konieczne. Dzieje się tak, gdy pacjent nie wyraża zgody na terapię. Istnieją ściśle określone przesłanki. Przymusowe leczenie psychiatryczne wszczyna się w konkretnych sytuacjach. Osoba chora psychicznie nie wyraża zgody na leczenie. Jednocześnie jej stan zagraża życiu. Może zagrażać zdrowiu jej samej. Może zagrażać zdrowiu innych osób. Zachowanie chorego musi wskazywać na takie zagrożenie. Wnioskodawca musi wykazać pewne fakty. Musi udowodnić, że nieprzyjęcie pogorszy stan. Albo że chory nie zaspokaja podstawowych potrzeb. Skierowanie na leczenie wymaga diagnozy psychiatrycznej.
Wnioskodawca powinien wykazać, że nieprzyjęcie chorego do szpitala spowoduje pogorszenie stanu zdrowia lub że chory nie jest zdolny do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych.
Sąd nie może biernie poprzestać na ocenie wyrażonej przez biegłego lekarza psychiatrę.
Procedura przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody
Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody odbywa się w dwóch trybach. Są to tryb wnioskowy i tryb nagły. Konieczność przeprowadzenia badania stwierdza lekarz psychiatra. W przypadkach nagłych można przyjąć osobę bez zgody sądu. Ośrodek Pomocy Społecznej może być zaangażowany. Postępowanie o leczenie należy złożyć do sądu opiekuńczego. Wnioski mogą składać tylko uprawnione organy. Wniosek o przymusowe leczenie wymaga orzeczenia. Musi to być orzeczenie lekarza psychiatry. Orzeczenie powinno być wydane w ciągu 14 dni przed złożeniem wniosku. Wnioskodawca powinien załączyć dowody. Dowody mają potwierdzać stan zdrowia osoby. Czas na zgłoszenie sytuacji do sądu to 72 godziny. Ordynator ma 48 godzin na zatwierdzenie przyjęcia. Jeśli chory odmówi wypisania, sprawa idzie do sądu. Trwa to 7 dni. Termin rozprawy sądowej to 14 dni. Liczy się od momentu otrzymania zawiadomienia.
Warto wpisać wprost taką sugestię. Wnioskodawca powinien załączyć dowody. Chodzi o dowody na stan zdrowia osoby. Dowody te pozostają wolne od opłat sądowych.
Rola sądu w procesie przymusowego leczenia
Sąd odgrywa kluczową rolę. Jest odpowiedzialny za podejmowanie decyzji. Decyzje dotyczą przymusowego leczenia. Przymusowe leczenie obejmuje kwestie prawne. Dotyczy także kwestii proceduralnych i sądowych. Sąd może skierować osobę na leczenie psychiatryczne. Robi to bez jej zgody. Jest to możliwe tylko w wyjątkowych sytuacjach. Sąd Okręgowy może rozpatrywać takie sprawy. Sąd nie może tylko opierać się na opinii biegłego.
Jak długo trwa przymusowe leczenie?
Przymusowe leczenie ma określone ramy czasowe. Czas obserwacji psychiatrycznej to maksymalnie 10 dni. Po tym czasie ordynator zatwierdza przyjęcie. Ma na to 48 godzin. Sytuację trzeba zgłosić do sądu. Jest na to 72 godziny. Sąd wyznacza rozprawę. Termin to nie później niż 14 dni od zawiadomienia. Leczenie bezterminowe także ma zasady. Można żądać jego zakończenia. Najwcześniej po 30 dniach. Sąd Najwyższy może rozpatrywać odwołania.
| Etap procedury | Maksymalny czas |
|---|---|
| Obserwacja psychiatryczna | 10 dni |
| Zatwierdzenie przyjęcia przez ordynatora | 48 godzin |
| Zgłoszenie sytuacji do sądu opiekuńczego | 72 godziny |
| Termin rozprawy sądowej | 14 dni od zawiadomienia |
| Żądanie zakończenia leczenia bezterminowego | Po 30 dniach |
Prawa pacjenta i wsparcie
Osoba objęta postępowaniem ma swoje prawa. Ma prawo do profesjonalnej pomocy. Może ją uzyskać od prawnika z urzędu. Pacjent może starać się o pełnomocnika. Pełnomocnik jest ustanawiany z urzędu. Pacjent ma prawo żądać wypisania ze szpitala. Istnieją organizacje wspierające. Stowarzyszenie Sursum Corda działa od 25 lat. Stowarzyszenie SPES to Organizacja Pożytku Publicznego. Organizacje te oferują pomoc. Narodowy Instytut Wolności finansuje rzecznictwo. Finansuje też poradnictwo obywatelskie. Można korzystać z darmowych porad. Punkty porad są na terenie całej Polski. Osoby w trudnej sytuacji czekają na gest wsparcia. Zaleca się kontakt w celu porady prawnej. Kancelarie prawne specjalizują się w tych sprawach. Na przykład Kancelaria Adwokacka Krzysztof Śpiewak. Działa też Kancelaria radcy prawnego Michała Pietrzaka. Wsparcie oferuje Kancelaria radcy prawnego Karola Franczaka.
Osoba chora psychicznie musi wyrazić zgodę. Zgoda dotyczy badania i leczenia psychiatrycznego. W wyjątkowych sytuacjach zgoda nie jest potrzebna. Osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona może być badana. Może to być bez zgody przedstawiciela ustawowego. Osoby chore psychicznie często dobrowolnie szukają pomocy. Udają się na badania i leczenie.
Kto może złożyć wniosek o przymusowe leczenie?
Wnioski o przymusowe leczenie mogą składać tylko uprawnione organy. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego określa te podmioty. Zazwyczaj jest to rodzina, prokurator lub Ośrodek Pomocy Społecznej.
Czy można zmusić kogoś do przyjmowania leków?
Prawo nie przewiduje niestety możliwości zmuszenia kogoś do przyjmowania leków poza szpitalem. Leczenie przymusowe dotyczy hospitalizacji.
Przykładowe sytuacje wymagające interwencji
Zdarzają się sytuacje wymagające natychmiastowej pomocy. Stan danej osoby może tego wymagać. Przykładem jest sprawa pana S. K. Ma on 58 lat. Prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Uczestnik ma znaczny stopień niepełnosprawności. Wynika to z przyczyn neurologicznych. Utrzymuje się z zasiłków. Zasiłek pielęgnacyjny to 153 zł. Zasiłek stały to 389 zł. Uczestnik nadużywa alkoholu. To zwiększa jego agresję. Rodzina pana S. K. mieszka za granicą. Żona i czterej synowie przebywają poza Polską. Nie utrzymują z nim kontaktu. Taka sytuacja może wymagać interwencji prawnej.
Podsumowanie
Przymusowe leczenie psychiatryczne to ostateczność. Stosuje się je w określonych przypadkach. Musi istnieć zagrożenie dla życia lub zdrowia. Podstawą jest Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. Procedura odbywa się przez sąd. Wyróżniamy tryb wnioskowy i nagły. Czas leczenia jest ograniczony przepisami. Pacjent ma zapewnione prawa. Może liczyć na pomoc prawną. Istnieją organizacje oferujące wsparcie.