Próba samobójcza i prawo w Polsce – co musisz wiedzieć?

Usiłowanie popełnienia samobójstwa nie jest karalne w Polsce. Przepisy Kodeksu karnego skupiają się na odpowiedzialności osób trzecich. Wyjaśniamy prawne aspekty związane z próbami samobójczymi i możliwości uzyskania pomocy.

Czy próba samobójcza jest przestępstwem?

Usiłowanie popełnienia samobójstwa nie jest zabronione przez polski Kodeks karny. Samo samobójstwo również nie stanowi przestępstwa. W dzisiejszych ustawach karnych odstąpiono od penalizacji czynu samobójczego. Tylko nieliczne kodeksy karne na świecie nie wspominają o samobójstwie. Dotyczy to na przykład kodeksu belgijskiego i fińskiego. Do większości kodeksów włączono udział osób trzecich w samobójstwie.

Osoby, które próbują popełnić samobójstwo, mogą być skierowane do szpitala psychiatrycznego. Dzieje się tak, gdy zagrażają sobie lub innym. Próba samobójcza może stanowić przesłankę do zamknięcia w zakładzie psychiatrycznym.

Odpowiedzialność karna osób trzecich

Przepisy prawa karnego regulują odpowiedzialność osób trzecich. Dotyczy to sytuacji, gdy ktoś przyczynia się do targnięcia się na życie innej osoby. Przestępstwa związane z samobójstwami znajdują się w rozdziałach dotyczących przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu.

Namowa i pomoc do samobójstwa (art. 151 k.k.)

Kodeks karny w art. 151 penalizuje doprowadzenie człowieka do targnięcia się na własne życie. Czyn przestępny realizuje się poprzez namowę lub udzielenie pomocy. Aby stwierdzić namawianie, trzeba oddziaływać na wolę pokrzywdzonego. Celem jest skłonienie go do targnięcia się na własne życie. „Istotą czynu z art. 151 k.k. w zakresie dotyczącym namawiania do samobójstwa jest oddziaływanie na wolę pokrzywdzonego, by targnął się na własne życie.”

Udzielając pomocy, sprawca musi doprowadzić drugą osobę do targnięcia się na swoje życie. Pomoc może polegać na dostarczeniu narzędzia. Może to być również wskazanie sposobu działania. Występek z art. 151 k.k. może zostać popełniony zarówno przez namowę jak i radę. Ważne jest, aby osoba namawiana lub wspierana była w stanie rozpoznać znaczenie czynu. „Osoba, którą się namawia lub której udziela się pomocy do targnięcia się na własne życie, musi ze względu na swoje właściwości psychiczne być w stanie rozpoznać w pełni znaczenie czynu.”

Pomoc w samobójstwie jest zakazana w każdym wypadku w Polsce. Za namowę lub udzielenie pomocy grozi kara pozbawienia wolności. Kara wynosi od 3 miesięcy do 5 lat. W 2017 roku na podstawie art. 151 kk wydano 27 wyroków.

Znęcanie (art. 207 k.k.)

Szczególnym przypadkiem jest znęcanie się. Jeśli znęcanie doprowadziło do targnięcia się ofiary na życie, kara jest surowsza. Kara pozbawienia wolności wynosi od 2 do 15 lat. Aby zastosować art. 207 § 3 KK, wystarczy związek przyczynowy. Należy ustalić, że bez aktów znęcania się pokrzywdzony nie podjąłby próby samobójczej. „Aby stwierdzić znęcanie się jako przyczynę następstwa z art. 207 § 3 KK, wystarczy ustalenie, że bez tych aktów znęcania się pokrzywdzony nie zdecydowałby się na zamach samobójczy.”

Uporczywe nękanie (art. 190a k.k.)

Uporczywe nękanie, czyli stalking, również może prowadzić do poważnych konsekwencji. Jeśli nękanie doprowadzi ofiarę do targnięcia się na własne życie, sprawca podlega karze. Kara pozbawienia wolności wynosi od 2 do 15 lat.

Nieudzielenie pomocy (art. 162 § 1 k.k.)

Obowiązek udzielenia pomocy dotyczy każdej osoby. Dotyczy to sytuacji zagrożenia życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Nieudzielenie pomocy osobie w takim położeniu jest przestępstwem. „Nieudzielenie pomocy drugiemu człowiekowi, znajdującemu się w bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia czy doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest typem przestępstwa powszechnego.” Kara za nieudzielenie pomocy wynosi do 3 lat pozbawienia wolności. Obowiązek udzielania pomocy lekarskiej dotyczy lekarzy w przypadkach niecierpiących zwłoki. Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku. Dotyczy to sytuacji, gdy zwłoka mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia. Może też dotyczyć ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.

Działania prawne i medyczne po próbie samobójczej

Próba samobójcza jest trudnym doświadczeniem. Dotyczy pacjenta i jego najbliższych. Wsparcie emocjonalne rodziny jest kluczowe. Pomoc specjalisty jest niezbędna. Nie każda próba samobójcza kończy się hospitalizacją. Jeśli jednak do niej dojdzie, istnieją określone procedury.

Hospitalizacja i obserwacja

Pierwszym etapem po próbie samobójczej jest obserwacja medyczna. Najczęściej odbywa się podczas kilkudniowej hospitalizacji. Obserwacja pacjenta po próbie samobójczej może trwać maksymalnie 10 dni. Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody wymaga zatwierdzenia przez ordynatora. Zatwierdzenie musi nastąpić w ciągu 48 godzin od chwili przyjęcia. Kierownik szpitala zawiadamia o przyjęciu sąd opiekuńczy. Powinien to zrobić w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia. Pobyt w szpitalu bez zgody pacjenta nie może trwać dłużej niż 10 dni.

Nie wszystkie osoby po próbie samobójczej mają zaburzenia psychiczne. Dobrze jest, jeśli osoba po próbie samobójczej pozostaje pod kontrolą lekarza. Warto zgłosić się do lekarza psychiatry w sytuacji kryzysowej.

Leczenie po próbie samobójczej

Leczenie po próbie samobójczej jest wieloetapowe. Obejmuje wsparcie psychologiczne i psychiatryczne. Psychoterapia jest często zalecana. Może to być terapia indywidualna lub rodzinna. Psychoterapia rodzinna może być proponowana przez lekarzy. Osoba niepełnoletnia decyduje o jej leczeniu opiekun prawny. Dopiero po uzyskaniu pełnoletności pacjent sam wyraża zgodę na leczenie. „Dopiero po uzyskaniu pełnoletności pacjent sam wyraża zgodę na sposób leczenia.”

W kryzysie nie pozostaje się samemu. Nikt nie zasługuje na to, by pozostać w cierpieniu. Skorzystaj z nowoczesnej formy konsultacji telefonicznej. Skontaktuj się bezpośrednio ze specjalistą. Bliscy mogą skorzystać z konsultacji psychologicznych.

Gdzie szukać pomocy?

Samobójstwo to niepotrzebna śmierć. Jest wynikiem szeregu wzajemnie wpływających czynników. Osoba w kryzysie samobójczym może liczyć na pomoc. Dostępne są bezpłatne numery pomocowe. Sięgnięcie po pomoc jest pierwszym krokiem do pokonania kryzysu. „Osoba próbująca popełnić samobójstwo tak naprawdę nie chce umierać. Ona chce zakończyć swoje cierpienia.”

Polskie Towarzystwo Suicydologiczne prowadzi działania wspierające. Stworzyli platformę „Życie warte jest rozmowy”. Platforma www.zwjr.pl to miejsce, gdzie uzyskasz bezpłatną pomoc. Pomoc jest dostępna dla osób w kryzysie. Jest też dla szukających wsparcia dla bliskich. Dotyczy to trudności psychicznych czy żałoby po samobójczej śmierci. „Samobójstwom można i trzeba im zapobiegać! Życie warte jest rozmowy!”

Dostępne formy wsparcia

Istnieją różne formy pomocy:

• Bezpłatne numery pomocowe – infolinie wsparcia.
• Platformy pomocowo-edukacyjne online.
• Wyszukiwarki miejsc z bezpłatną pomocą (psychiatryczną, psychologiczną, prawną).
• Napisanie do specjalisty online.
• Konsultacje psychologiczne i psychoterapia.

Codziennie w Polsce 15 osób odbiera sobie życie. 225 osób próbuje to zrobić. W zeszłym roku w Polsce 5165 dorosłych i 107 dzieci odebrało sobie życie. Na każde samobójstwo dziecka (do 18 lat) przypada od 100 do 200 prób samobójczych. Każde samobójstwo wpływa na średnio 20 osób z otoczenia. Dostęp do pomocy zwiększa szanse na skuteczne leczenie o 50%.

Liczba samobójstw w Polsce w zeszłym roku (dane przybliżone)

Ministerstwo Zdrowia przypomina o numerach pomocowych:

• Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym: 800 70 22 22
• Wsparcie psychologiczne dla dzieci i młodzieży: 800 12 12 12
• Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111
• Bezpośrednie zagrożenie życia: 112

Policjanci odgrywają ważną rolę w zapobieganiu samobójstwom. Zdarzeniom suicydalnym można i trzeba zapobiegać. 12 grudnia 2024 r. odbyły się pilotażowe szkolenia dla funkcjonariuszy Policji. Szkolenia realizowane są w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025. Celem jest zebranie opinii i sugestii na temat standardów postępowania w przypadku ryzyka zachowań samobójczych.

Skorzystaj z infolinii pomocowych. Poszukaj wsparcia specjalisty. Nie pozostawaj sam na sam z trudnościami.