Prawo aborcyjne w Polsce – co warto wiedzieć?
Dowiedz się, jakie przepisy regulują aborcję w Polsce. Zrozum, kiedy przerwanie ciąży jest legalne i jakie są konsekwencje prawne.
Czym jest aborcja według prawa?
Aborcja to zamierzone przerwanie ciąży. Polega na usunięciu zarodka lub płodu. Jest to przedwczesne zakończenie ciąży w macicy. Prawo aborcyjne w Polsce reguluje ustawa z 1993 roku.
Historia prawa aborcyjnego w Polsce
Przeprowadzanie aborcji było zakazane do 1932 roku. Obowiązywała wtedy ustawa karalna. Ustawa z 1956 roku dopuściła przerywanie ciąży. Zmieniła warunki dopuszczalności zabiegów.
Ustawa ograniczająca aborcję powstała w 1993 roku. Sejm znowelizował ją w 1996 roku. Złagodzono wtedy przepisy. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności jednej przesłanki w 1997 roku. Chodziło o trudną sytuację osobistą kobiety.
W 2020 roku Trybunał Konstytucyjny wydał kolejny wyrok. Orzekł niezgodność wykonywania zabiegów usunięcia ciąży z powodu wad płodu. Ta przesłanka eugeniczna stała się niezgodna z Konstytucją. Od stycznia 2021 roku prawo dopuszcza aborcję tylko w dwóch przypadkach. W 2023 roku minęło 30 lat od wprowadzenia zakazu aborcji.
Kiedy aborcja w Polsce jest legalna?
Obecnie aborcja w Polsce jest legalna. Dopuszcza się ją w dwóch ściśle określonych przypadkach. Pierwszy przypadek to zagrożenie życia lub zdrowia matki. Drugi przypadek to ciąża będąca efektem czynu zabronionego. Chodzi o gwałt lub akt kazirodczy.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z października 2020 roku wyeliminował przesłankę ciężkich wad płodu.
Konsekwencje prawne nielegalnej aborcji w Polsce
Nielegalna aborcja w Polsce jest przestępstwem. Dotyczy to ciąży niezagrażającej życiu matki. Chodzi też o ciążę, która nie jest wynikiem czynu zabronionego. Polskie prawo zakazuje takich aborcji. Osoba łamiąca przepisy podlega karze.
Kara za nielegalną aborcję wynosi od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. Artykuł 152 Kodeksu karnego reguluje te kwestie. Kobieta dokonująca aborcji za swoją zgodą podlega karze do 3 lat. Osoba przerywająca ciążę za zgodą kobiety podlega tej samej karze.
Osoba przerywająca ciążę bez zgody kobiety podlega karze do 5 lat. Za nielegalną aborcję po osiągnięciu przez płód zdolności do samodzielnego życia grozi do 8 lat więzienia. Aborcja bez zgody kobiety zagrożona jest karą do 10 lat. Kara za aborcję, gdy dziecko mogło żyć samodzielnie, wynosi od 1 roku do 10 lat.
Jeśli aborcja prowadzi do śmierci kobiety, grozi do 10 lat. Jeśli aborcja bez zgody kobiety prowadzi do jej śmierci, grozi do 12 lat. W polskim prawie nie ma kar za przerwanie własnej ciąży. Nie ma też kar za zakup tabletek na własny użytek. Prawo karze tych, którzy komuś robią aborcję.
Ciekawe jest to, że w kodeksie karnym nie uwzględniono bezpośrednich kar dla kobiety, która decyduje się na aborcję.
Policja ściga polskich sprzedawców tabletek poronnych. Przepisy karne dotyczą głównie osób pomagających lub wykonujących zabieg. Kodeks karny reguluje te kwestie w artykułach 152-154.
| Czyn | Podstawa prawna | Kara |
|---|---|---|
| Nielegalne przerwanie ciąży (za zgodą kobiety) | Art. 152 § 1 KK | Do 3 lat pozbawienia wolności |
| Nielegalne przerwanie ciąży (bez zgody kobiety) | Art. 152 § 2 KK | Do 5 lat pozbawienia wolności |
| Pomoc lub nakłanianie do nielegalnej aborcji | Art. 152 § 3 KK | Do 3 lat pozbawienia wolności |
| Nielegalne przerwanie ciąży, gdy dziecko osiągnęło zdolność samodzielnego życia | Art. 153 § 1 KK | Od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności |
| Nieumyślne spowodowanie śmierci kobiety w wyniku aborcji | Art. 155 KK | Do 5 lat pozbawienia wolności |
Kto może przeprowadzić legalną aborcję?
Przerwanie ciąży może dokonać wyłącznie lekarz. Musi to być lekarz posiadający odpowiednie kwalifikacje. Zabieg musi być wykonany w placówce medycznej. Kobieta musi wyrazić zgodę na piśmie.
Zgoda kobiety jest wymagana do przerwania ciąży. Zgoda na wykonanie aborcji musi być potwierdzona na piśmie.
Sprawa Justyny Wydrzyńskiej – studium przypadku
Sprawa Justyny Wydrzyńskiej wzbudziła duże emocje. Została skazana za pomoc w aborcji farmakologicznej. Pomogła innej kobiecie dostarczając tabletki. Wyrok dla Justyny Wydrzyńskiej jest precedensowy. To pierwszy taki wyrok w Europie.
Sprawa Justyny Wydrzyńskiej — o co chodzi?
Jest to wyrok precedensowy, pierwszy w Europie — dla wielu osób jest on nie do zaakceptowania, ponieważ wspomina się, że została skazana za chęć udzielenia pomocy osobie doświadczającej przemocy psychicznej.
Sprawa dotyczyła pomocy osobie doświadczającej przemocy. Justyna Wydrzyńska jest związana z organizacjami pomocowymi. Wymienia się Aborcyjny Dream Team i Aborcja Bez Granic. Wyrok zapadł 17 marca 2023 roku w Warszawie.
Prawo aborcyjne w Europie i na świecie
Polskie przepisy aborcyjne są restrykcyjne. Wypadają tak na tle państw Unii Europejskiej. W niektórych krajach obowiązuje całkowity zakaz aborcji. Salwador i Nikaragua mają bardzo surowe prawo. Na Malcie aborcja jest zakazana. Przepisy maltańskie są najbardziej restrykcyjne w UE.
Organizacje międzynarodowe porównują obowiązujące tam prawo do tortur.
Tylko cztery państwa zaostrzyły przepisy w ciągu 30 lat. To Stany Zjednoczone, Salwador, Nikaragua i Polska. Ponad 60 krajów zliberalizowało swoje prawo. Tak podaje Center for Reproductive Rights (CRR).
Wiele krajów europejskich ma liberalne przepisy. Aborcja na życzenie jest legalna. Na Słowacji i w Czechach do 12. tygodnia ciąży. W Hiszpanii dopuszczalna jest do 14. tygodnia. W wypadkach patologicznych do 22. tygodnia.
Francja wpisała prawo do aborcji do konstytucji. Decyzja zapadła 4 marca 2024 roku. Meksyk zdekryminalizował przerywanie ciąży. Przepisy na świecie są bardzo zróżnicowane.
| Kraj | Legalność aborcji | Dodatkowe informacje |
|---|---|---|
| Polska | Legalna w 2 przypadkach | Zagrożenie życia/zdrowia matki, czyn zabroniony |
| Salwador, Nikaragua, Dominikana | Całkowity zakaz | Surowe kary dla kobiet |
| Malta | Całkowity zakaz | Najbardziej restrykcyjne w UE |
| Słowacja, Czechy | Na życzenie do 12. tygodnia | Legalna i dostępna |
| Hiszpania | Na życzenie do 14. tygodnia | Do 22. tygodnia w wypadkach patologicznych |
| Francja | Prawo konstytucyjne | Wpisane 4 marca 2024 |
| Meksyk | Zdekryminalizowana | Zmiana w przepisach |
„w ciągu ostatnich 30 lat ponad 60 krajów i terytoriów zliberalizowało swoje przepisy dotyczące aborcji” – Center for Reproductive Rights (CRR)
„Kobietom Francji mówimy, że nigdy się nie cofniemy. Kobietom świata mówimy, że będziemy je wspierać” – Yael-Braun Pivet
Często zadawane pytania o aborcję w Polsce
Czy kobieta ponosi odpowiedzialność karną za przerwanie własnej ciąży?
W polskim prawie nie ma kar za przerywanie własnej ciąży.
Co grozi osobie pomagającej w aborcji?
Osoba, która pomaga kobiecie w przerwaniu ciąży, podlega karze. Artykuł 152 Kodeksu karnego przewiduje za to karę pozbawienia wolności do lat 3.
Czy zakup tabletek poronnych dla siebie jest karalny?
W polskim prawie nie ma kar za zakup tabletek poronnych na własny użytek.
Czy policja ściga osoby sprzedające tabletki poronne?
Tak, policja ściga polskich sprzedawców tabletek poronnych.
Czy pracodawca może zwolnić kobietę za przerwanie ciąży?
Pracodawca nie może zwolnić kobiety z powodu przerwania ciąży.
Czy opieka społeczna może zabrać dzieci za przerwanie ciąży?
Opieka społeczna nie może zabrać dzieci z powodu przerwania ciąży.