Prawa pracownika na wypowiedzeniu: Co musisz wiedzieć?
Okres wypowiedzenia umowy o pracę to czas pełen pytań. Pracownik ma wtedy określone prawa. Dowiedz się, co gwarantuje Ci Kodeks pracy w tym trudnym okresie.
Zwolnienie pracownika według Kodeksu pracy
Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę. Robi to za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia. Wypowiedzenie umowy przez pracodawcę wymaga przyczyny. Może nią być naruszenie obowiązków przez pracownika. Kodeks pracy reguluje ten proces. Znajdziesz te zapisy w art. 30, art. 32 oraz art. 52 i art. 53 Kodeksu pracy. Artykuł 30 dotyczy wygaśnięcia umowy. Art. 32 mówi o samym wypowiedzeniu. Art. 52 i 53 opisują rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia, na przykład w przypadku naruszenia obowiązków lub długotrwałej choroby pracownika.
Długość okresu wypowiedzenia zależy od kilku czynników. Ważny jest okres zatrudnienia u danego pracodawcy. Liczy się też czas trwania umowy i jej rodzaj. Umowa na okres próbny ma najkrótsze okresy wypowiedzenia. Umowa na czas nieokreślony ma najdłuższe. Okres wypowiedzenia liczymy od dnia następującego po dniu złożenia wypowiedzenia. Jak wyjaśnia Urszula Zając-Pałdyna, ekspertka ds. HR, czas trwania wypowiedzenia liczymy od dnia bezpośrednio następującego po dniu, w którym dostaliśmy wypowiedzenie.
Jakie są standardowe okresy wypowiedzenia?
Długość okresu wypowiedzenia zależy od stażu pracy. Dla umów na czas nieokreślony i określony, jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy, okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie. Przy zatrudnieniu co najmniej 6 miesięcy to 1 miesiąc. Gdy staż pracy wynosi co najmniej 3 lata, okres wypowiedzenia to 3 miesiące. Umowa na okres próbny krótszy niż 2 tygodnie ma 3 dni robocze wypowiedzenia. Okres próbny dłuższy niż 2 tygodnie to 1 tydzień. Okres próbny 3 miesiące to 2 tygodnie wypowiedzenia.
Prawa pracownika w okresie wypowiedzenia
Pracownik na wypowiedzeniu zachowuje większość swoich praw. Ma prawo do urlopu wypoczynkowego. Powinien wykorzystać zaległy urlop w tym okresie. Pracodawca może zobowiązać pracownika do wykorzystania urlopu. Za dni urlopu niewykorzystane do końca wypowiedzenia przysługuje ekwiwalent pieniężny. Pracownik zachowuje także prawo do wynagrodzenia. Dotyczy to całego okresu wypowiedzenia, nawet jeśli jest zwolniony z obowiązku świadczenia pracy.
Jednym z ważnych praw są dni wolne na poszukiwanie nowej pracy. Te dni przysługują tylko, gdy wypowiedzenie złożył pracodawca. Pracownik nie musi pracować w te dni. Zachowuje za nie prawo do pełnego wynagrodzenia. Ich liczba zależy od długości okresu wypowiedzenia.
| Okres wypowiedzenia | Dni wolne na poszukiwanie pracy |
|---|---|
| 2 tygodnie | 2 dni robocze |
| 1 miesiąc | 2 dni robocze |
| 3 miesiące | 3 dni robocze |
Pracownik może zostać zwolniony z obowiązku świadczenia pracy. Decyzja w tej sprawie należy do firmy. Gdy firma nie wyjdzie z inicjatywą, można o to porozmawiać z przełożonym. Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy może dotyczyć całego okresu wypowiedzenia lub jego części. Pracownik w tym czasie nadal otrzymuje wynagrodzenie. To pozwala mu skupić się na szukaniu nowego zatrudnienia.
Wydłużenie i skrócenie okresu wypowiedzenia
Okres wypowiedzenia umowy o pracę może zostać zmieniony. Pracownik i pracodawca mogą podpisać porozumienie stron. Porozumienie może skrócić lub wydłużyć okres wypowiedzenia. Skrócenie okresu wypowiedzenia jest możliwe po złożeniu wypowiedzenia przez jedną ze stron. Mówi o tym art. 36 § 6 Kodeksu pracy. Warto spisać takie porozumienie dla celów dowodowych. Pracownik może odrzucić propozycję pracodawcy wydłużenia okresu wypowiedzenia. Przepisy prawa pracy stanowią minimalne gwarancje. Postanowienia umowy nie mogą być mniej korzystne niż przywileje wynikające z prawa pracy.
Czy pracodawca może jednostronnie skrócić okres wypowiedzenia?
Tak, ale tylko w określonych sytuacjach. Zgodnie z art. 361 § 1 Kodeksu pracy, pracodawca może skrócić trzymiesięczny okres wypowiedzenia. Dotyczy to sytuacji ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy. Skrócenie następuje do maksymalnie 1 miesiąca. Pracownikowi przysługuje wtedy odszkodowanie. Odszkodowanie musi być równe wynagrodzeniu należnemu za pozostałą część okresu wypowiedzenia.
Wydłużenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę jest możliwe za zgodą obu stron. Sąd Najwyższy stwierdził, że możliwe jest nawet przedłużenie do dwunastu miesięcy. Takie wydłużenie powinno być uregulowane pisemnie. Można to zrobić w umowie o pracę lub w aneksie do umowy. Pracodawca powinien uzasadnić potrzebę wydłużenia okresu wypowiedzenia. Stanowisko Sądu Najwyższego wskazuje, że dłuższy okres wypowiedzenia nie zawsze jest niekorzystny dla pracownika. Ocena ważności takiego postanowienia zależy od konkretnych okoliczności sprawy.
Dodatkowe wsparcie i formalności
W okresie wypowiedzenia warto zadbać o formalności. Zapytaj pracodawcę o referencje i zaświadczenia. Dowiedz się, czy dział HR oferuje dodatkowe wsparcie dla zwalnianych pracowników. Porozmawiaj z przełożonym o potencjalnym poleceniu w innych miejscach pracy. Coraz więcej firm uświadamia sobie, jak ważna jest efektywność pracowników. Dlatego dbają o pozytywne zakończenie współpracy.
Warto też pamiętać o umowie o zakazie konkurencji. Jeśli masz taką umowę, obowiązuje ona po ustaniu stosunku pracy. Sprawdź jej zapisy. Określa ona zakres działalności, której nie możesz prowadzić. Często przewiduje też odszkodowanie za przestrzeganie zakazu.
Po zakończeniu pracy przysługuje ekwiwalent za niewykorzystany urlop. W przypadku zwolnień grupowych lub indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracownika, może przysługiwać odprawa pieniężna. Jej wysokość zależy od stażu pracy w danej firmie.
Standardowe okresy wypowiedzenia (w miesiącach) w zależności od stażu pracy na umowie na czas nieokreślony/określony.
Kiedy przysługuje odprawa pieniężna?
Odprawa pieniężna przysługuje przy zwolnieniach z przyczyn niedotyczących pracowników. Dotyczy to zwolnień grupowych i indywidualnych. Jej wysokość zależy od stażu pracy u danego pracodawcy. Przy stażu krótszym niż 2 lata przysługuje 1 miesiąc wynagrodzenia. Od 2 do 8 lat to 2 miesiące wynagrodzenia. Powyżej 8 lat to 3 miesiące wynagrodzenia. Maksymalna wysokość odprawy to 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Podsumowanie praw pracownika na wypowiedzeniu
Pracownik na wypowiedzeniu ma szereg praw. Dotyczą one urlopu, wynagrodzenia i czasu na szukanie pracy. Możliwe jest skrócenie lub wydłużenie okresu wypowiedzenia. Wymaga to jednak porozumienia stron. Pracownik powinien być świadomy swoich uprawnień. Znajomość przepisów Kodeksu pracy jest kluczowa. Zapewnia to spokojne przejście do nowej sytuacji zawodowej.