Posiedzenia Sądowe w Polsce: Rodzaje, Przebieg i Kluczowe Różnice

Posiedzenia sądowe to spotkania sądu, na których zapadają decyzje dotyczące spraw. Mogą mieć charakter jawny lub niejawny. Zrozumienie ich specyfiki jest kluczowe dla uczestników postępowania.

Czym jest posiedzenie sądowe?

Posiedzenie sądowe stanowi formę działania sądu. Sąd rozpoznaje sprawy lub dokonuje innych czynności procesowych. Spotkania te odbywają się w określonym miejscu i czasie. Sąd decyduje o formie posiedzenia. Posiedzenia sądowe mogą być jawne lub niejawne.

Jawne posiedzenia sądowe dzielą się dalej. Wyróżniamy rozprawę i inne posiedzenia jawne. Istnieją także posiedzenia przy drzwiach zamkniętych. Każdy rodzaj posiedzenia ma swoje zasady. Zasady te określają przepisy prawa.

Posiedzenie jawne vs. Posiedzenie niejawne

W polskim prawie istnieją dwa główne rodzaje posiedzeń sądowych. Są to posiedzenia jawne i posiedzenia niejawne. Posiedzenie jawne odbywa się z udziałem stron postępowania. Uczestniczy w nim także publiczność. Na posiedzenia jawne wstęp mają tylko osoby pełnoletnie. Jest to zasada ogólna jawności postępowania.

Posiedzenie niejawne odbywa się inaczej. Odbywa się bez udziału stron postępowania. Publiczność również nie bierze w nim udziału. Sąd może zarządzić rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym. Dzieje się tak, gdy ustawa przewiduje taką możliwość. Czasami prezes sądu lub sąd może inaczej zarządzić.

Posiedzenie przy drzwiach zamkniętych to szczególny rodzaj posiedzenia. Odbywa się w obecności wybranych osób. Ma na celu ochronę porządku publicznego. Chroni także moralność lub tajemnice. Artykuł 153 Kodeksu postępowania cywilnego reguluje te kwestie. Dotyczy to sytuacji, gdy publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi publicznemu. Zagraża także moralności.

Rozprawa a posiedzenie – kluczowe różnice

W praktyce prawnej często pojawia się pytanie o różnicę między rozprawą a posiedzeniem. Niektórzy stosują te pojęcia zamiennie. Użytkownik spider103 zadał takie pytanie na Forum Prawnym. Użytkownik mimski przedstawił różne koncepcje. Wskazał na posiedzenia jawne i niejawne.

Rozprawa jest specyficznym rodzajem posiedzenia jawnego. Rozprawa często wiąże się z przesłuchaniem świadków. Wymaga także przesłuchania biegłych. Wyroki w sprawach karnych zapadają po przeprowadzeniu rozprawy. Sąd orzeka na rozprawie w wypadkach wskazanych w ustawie. W innych sytuacjach orzeka na posiedzeniu.

Niektóre instytucje procesowe dopuszczalne są jedynie na posiedzeniu. Posiedzenia niejawne nie wymagają wezwania stron. Sąd może zrezygnować z rozprawy. Dzieje się tak, gdy rozprawa nie jest niezbędna. Możliwość rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym wykluczają pewne okoliczności. Wyklucza ją wniosek o wysłuchanie strony na rozprawie. Wykluczają ją też przepisy przewidujące obowiązek wyznaczenia rozprawy.

Udział w posiedzeniu czy rozprawie ma znaczenie formalne. Ważne jest stawienie się do sądu w wyznaczonym terminie. Użytkownik oiengseg z Forum Prawnego zauważył: „Generalnie w praktyce ma to zerowe znaczenie i pojęcia posiedzenie/rozprawa stosuje się zamiennie. To trochę jak szukać różnicy między naprawą a remontem.”

Posiedzenia niejawne w praktyce

Posiedzenia niejawne są coraz częściej stosowane. Głównym powodem jest ochrona danych osobowych. Pozwalają uniknąć publikacji spraw w mediach. Sąd może nakładać na uczestników posiedzenia niejawne tajemnicę służbową. Posiedzenia niejawne mają na celu stworzenie bezpiecznej przestrzeni. Dotyczy to wszystkich uczestników procesu.

Sądy często stosują posiedzenia niejawne w sprawach rodzinnych. Dotyczy to spraw opiekuńczych i rozwodowych. Publiczne rozpatrzenie sprawy mogłoby narazić strony na dodatkowy stres. Mogłoby także wpłynąć negatywnie na dobro dzieci. Decyzje dotyczące rozwodu i opieki muszą minimalizować wpływ procesu na psychikę dzieci.

Sąd może wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym. Dzieje się tak, gdy pozwany uznał powództwo. Możliwe jest to także po złożeniu przez strony pism procesowych. Zgodnie z ustawą Tarcza 3.0, sprawy miały być załatwiane na posiedzeniach niejawnych. Dotyczyło to sytuacji, gdzie było to możliwe.

Nowelizacja przepisów procedury cywilnej wprowadziła zmiany. Weszła w życie 1 lipca 2023 roku. Zmiany te wzmocniły znaczenie posiedzeń niejawnych. Środowisko prawnicze ocenia te zmiany krytycznie. Odbierają je jako ograniczenie praw strony. Posiedzenia niejawne mogą przyspieszać rozpoznanie spraw. Czas oczekiwania na rozprawę wynosi często 2 do 6 miesięcy. Rozpoznanie apelacji trwa o kilka miesięcy krócej. W niektórych sytuacjach jest to nawet lata.

Jeżeli w sprawie rozpoznawanej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości, sąd może zamknąć rozprawę i wydać orzeczenie na posiedzeniu niejawnym po uprzednim odebraniu od stron lub uczestników postępowania stanowisk na piśmie.

Wysłuchanie stron może odbyć się różnie. Może to być wezwanie do złożenia oświadczeń na posiedzeniu. Może to być wyznaczenie terminu do zajęcia stanowiska w piśmie. Możliwe jest też użycie środków porozumiewania się na odległość. Muszą one dawać pewność co do osoby składającej oświadczenie.

Aby wykluczyć ryzyko zakończenia sprawy na posiedzeniu niejawnym, warto żądać osobistego wysłuchania strony w każdym pierwszym piśmie procesowym.

Posiedzenia sądowe w różnych rodzajach postępowań

Posiedzenia sądowe różnią się w zależności od rodzaju postępowania. W postępowaniu cywilnym reguluje je Kodeks postępowania cywilnego. Artykuły 149, 152, 153, 154 KPC określają zasady ich przeprowadzania. Sąd cywilny może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym. Dzieje się tak, gdy pozwany uznał powództwo.

W postępowaniu karnym zasady określa Kodeks postępowania karnego. Kodeks ten uchwalono 6 czerwca 1997 roku. Stan prawny aktualny to 26.06.2025. Artykuł 95b KPK dotyczy jawności posiedzeń sądu. Posiedzenie odbywa się z wyłączeniem jawności. Dzieje się tak, chyba że ustawa stanowi inaczej. Prezes sądu lub sąd może zarządzić inaczej.

Do posiedzeń karnych stosuje się odpowiednio art. 358 KPK. Dotyczy on utrwalania przebiegu rozprawy. Jawne są posiedzenia w sprawach wskazanych w art. 339, 340, 341, 343, 343a, 603, 607l, 607s, 611c, 611ti KPK. Do jawnych posiedzeń karnych stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 42 KPK.

W sprawach rodzinnych posiedzenia niejawne są częste. Chronią one strony i dobro dzieci. Decyzje dotyczące rozwodu i opieki wymagają szczególnej ostrożności.

Wezwania i terminy

Uczestnicy postępowania są zawiadamiani o posiedzeniach. Wezwanie doręcza się stronom. Standardowy termin doręczenia to co najmniej na tydzień przed posiedzeniem. W wypadkach pilnych termin ten wynosi do 3 dni. Zawiadomienie o kolejnym terminie rozprawy ma standardowy termin 7 dni. W przypadkach pilnych wynosi 3 dni.

Warto pamiętać o terminach. Od 31 marca 2020 roku do 25 maja 2020 roku terminy sądowe nie biegły. Było to związane z wprowadzonymi przepisami szczególnymi.

Technologie w sądzie

Nowoczesne technologie wspierają pracę sądów. Urządzenia techniczne umożliwiają przeprowadzenie posiedzenia na odległość. Przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego przy użyciu takich urządzeń. Używa się ich także do wysłuchania stron na odległość. EPU, czyli Elektroniczne Postępowanie Upominawcze, to przykład zastosowania technologii. Usprawnia ono rozpoznawanie spraw.