Odwołanie pracownika z urlopu wypoczynkowego – zasady i praktyka
Urlop wypoczynkowy to podstawowe prawo każdego pracownika. Zapewnia czas na regenerację sił. Kodeks pracy określa zasady jego udzielania. Przewiduje też wyjątkowe sytuacje. Pracodawca może wtedy odwołać pracownika z urlopu. Dowiedz się, kiedy jest to możliwe i jakie prawa ma pracownik.
Prawo do urlopu wypoczynkowego
Każdy pracownik ma prawo do urlopu. Jest to prawo coroczne i płatne. Urlop powinien być nieprzerwany. Gwarantuje to Konstytucja RP w artykule 66 ustęp 2. Potwierdza to Kodeks pracy w artykule 152 paragraf 1.
Prawo do urlopu jest niezbywalne. Pracownik nie może się go zrzec. Pracodawca musi udzielić urlopu. Powinien to zrobić w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo. Wymiar urlopu zależy od stażu pracy.
Pracownik z mniej niż 10 lat stażu ma 20 dni urlopu. Pracownik z 10 lat lub więcej stażu ma 26 dni. Dotyczy to pracy w pełnym wymiarze czasu. Pracownikowi przysługują też 4 dni urlopu na żądanie. Można je wykorzystać w nagłych sytuacjach.
Kiedy pracodawca może odwołać z urlopu?
Odwołanie pracownika z urlopu nie jest łatwe. Pracodawca może to zrobić tylko w wyjątkowych sytuacjach. Wymagają tego okoliczności nieprzewidziane. Musiały one powstać po rozpoczęciu urlopu. Mówi o tym artykuł 167 paragraf 1 Kodeksu pracy.
Obecność pracownika w zakładzie musi być konieczna. Okoliczności te muszą być naprawdę nagłe. Nie mogły być znane wcześniej. Pracodawca nie może zaplanować odwołania. Musi to być sytuacja losowa.
Definicja nieprzewidzianych okoliczności
Nieprzewidziane okoliczności to zdarzenia nagłe. Powodują one poważne zakłócenia w pracy. Ich skutków nie dało się uniknąć inaczej. Przykłady takich sytuacji obejmują:
- Absencja jedynej osoby zastępującej pracownika.
- Pożar lub poważna awaria w zakładzie.
- Nieprzewidziana, pilna reklamacja od kluczowego klienta.
- Kluczowe negocjacje, których nie planowano.
- Pozyskanie nowego, bardzo pilnego zlecenia.
- Konieczność podjęcia ważnej decyzji dla firmy.
Lista ta nie jest zamknięta. Każdy przypadek ocenia się indywidualnie. Musi istnieć związek między okolicznością a koniecznością powrotu pracownika.
Jak skutecznie odwołać pracownika z urlopu?
Odwołanie z urlopu to polecenie służbowe. Pracownik ma obowiązek się do niego zastosować. Pracodawca musi przekazać polecenie skutecznie. Pracownik musi mieć możliwość zapoznania się z jego treścią.
Wymaga to złożenia jednoznacznego oświadczenia woli. Pracodawca może użyć różnych środków. Może to być telefon, e-mail lub SMS. Najważniejsza jest pewność, że pracownik otrzymał informację. Nie wystarczy samo wysłanie wiadomości.
Komunikacja z pracownikiem na urlopie
Pracownik na urlopie ma prawo do spokoju. Nie ma obowiązku monitorowania firmowej skrzynki mailowej. Nie musi też odbierać telefonów od pracodawcy. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 8 marca 2017 roku.
Wyrok SN (sygn. akt II PK 26/16) wskazuje, że pracownik nie musi zabierać telefonu służbowego. Dotyczy to większości pracowników. Wyjątki dotyczą specyficznych funkcji. Pracownik nie może być zmuszany do stałego kontaktu z firmą.
Pracodawca powinien wybrać sposób kontaktu. Musi on być skuteczny w danej sytuacji. Na przykład, jeśli pracownik jest za granicą, e-mail może być lepszy. Warto ustalić sposób kontaktu awaryjnego przed urlopem. Jest to jednak sugestia, nie obowiązek pracownika.
Koszty związane z odwołaniem z urlopu
Pracodawca odwołujący pracownika z urlopu ponosi koszty. Jest obowiązany pokryć wydatki. Muszą one być w bezpośrednim związku z odwołaniem. To prawo pracownika, nie dobra wola pracodawcy.
Przykładowe koszty do pokrycia to:
- Wydatki na przejazd z miejsca urlopu do pracy.
- Koszty transportu powrotnego do miejsca urlopu (jeśli pracownik chce kontynuować).
- Równowartość ceny niewykorzystanej części urlopu. Dotyczy to kosztów noclegu, wyżywienia, atrakcji. Ważne są rezerwacje, których nie dało się odwołać.
- Inne udokumentowane straty wynikające z przerwania wypoczynku.
Pracownik powinien przedstawić pracodawcy dowody poniesionych kosztów. Pracodawca powinien zwrócić te wydatki. Ma to zrekompensować pracownikowi przerwany wypoczynek.
Odmowa powrotu z urlopu – konsekwencje
Odwołanie z urlopu to polecenie służbowe. Pracownik ma obowiązek się mu podporządkować. Odmowa powrotu może mieć poważne konsekwencje. Pracodawca może zastosować kary porządkowe. W skrajnych przypadkach możliwe jest zwolnienie dyscyplinarne.
Jednak nieuzasadnione wezwanie pracownika jest błędem pracodawcy. Pracownik może zaskarżyć takie wezwanie do sądu pracy. Sąd oceni, czy okoliczności były rzeczywiście nieprzewidziane. Oceni też, czy wezwanie było uzasadnione. Jeśli sąd uzna wezwanie za nieuzasadnione, zwolnienie może być nieskuteczne.
Pracownik powinien rozważyć sytuację. Lepszym rozwiązaniem jest powrót i dochodzenie roszczeń. Może domagać się zwrotu kosztów. Może też zaskarżyć wezwanie później.
Odwołanie a przesunięcie urlopu
Kodeks pracy rozróżnia dwie sytuacje. Pracodawca może przesunąć termin urlopu. Może też odwołać pracownika z urlopu. Są to dwie różne instytucje prawne.
Przesunięcie urlopu dotyczy sytuacji przed jego rozpoczęciem. Jest dopuszczalne z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy. Nieobecność pracownika musiałaby spowodować poważne zakłócenia. Mówi o tym artykuł 164 paragraf 2 Kodeksu pracy.
Odwołanie z urlopu następuje w trakcie jego trwania. Wymaga okoliczności nieprzewidzianych w chwili jego rozpoczęcia. Jest to uregulowane w artykule 167 paragraf 1 Kodeksu pracy.
Różnice przedstawia tabela:
| Kryterium | Przesunięcie urlopu | Odwołanie z urlopu |
|---|---|---|
| Moment działania | Przed rozpoczęciem urlopu | W trakcie trwania urlopu |
| Przyczyna | Szczególne potrzeby pracodawcy powodujące poważne zakłócenia | Okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczęcia urlopu |
| Podstawa prawna | Art. 164 § 2 Kodeksu pracy | Art. 167 § 1 Kodeksu pracy |
Obie sytuacje dają pracownikowi prawo do zwrotu kosztów. Dotyczy to kosztów związanych z przesunięciem lub odwołaniem.
Pytania i odpowiedzi
Czy pracodawca może odwołać mnie z urlopu bez podania przyczyny?
Nie, pracodawca może odwołać Cię z urlopu tylko z powodu nieprzewidzianych okoliczności. Muszą one wymagać Twojej obecności w pracy. Okoliczności te nie mogły być znane wcześniej.
Czy muszę odbierać telefon od szefa podczas urlopu?
Nie, pracownik na urlopie nie ma obowiązku monitorowania służbowej komunikacji. Nie musi odbierać telefonów ani sprawdzać maili. Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego.
Jakie koszty zwraca pracodawca po odwołaniu z urlopu?
Pracodawca zwraca koszty w bezpośrednim związku z odwołaniem. Obejmuje to koszty podróży powrotnej do pracy. Dotyczy to też udokumentowanych kosztów utraconej części urlopu. Przykładem są opłacone, a niewykorzystane noclegi czy bilety.
Co się stanie, jeśli odmówię powrotu z urlopu?
Odmowa może być uznana za naruszenie obowiązków pracowniczych. Jest to polecenie służbowe. Może to skutkować karami porządkowymi. W skrajnych przypadkach grozi zwolnienie dyscyplinarne. Możesz jednak zaskarżyć nieuzasadnione wezwanie do sądu pracy.
Czym różni się odwołanie z urlopu od przesunięcia urlopu?
Odwołanie następuje w trakcie urlopu z powodu nieprzewidzianych okoliczności. Przesunięcie dotyczy zmiany terminu urlopu przed jego rozpoczęciem. Powodem są szczególne potrzeby pracodawcy powodujące poważne zakłócenia.
Czy pracodawca musi mieć plan urlopów?
Tak, pracodawca ustala plan urlopów. Powinien to zrobić w porozumieniu z pracownikami. Bierze pod uwagę ich wnioski i potrzeby firmy. Plan urlopów nie jest wymagany, jeśli u pracodawcy działa zakładowa organizacja związkowa, która wyraziła na to zgodę.
Czy pracodawca może zmusić mnie do wzięcia urlopu?
Pracodawca nie może zmusić pracownika do wzięcia urlopu. Pracownik nabywa prawo do urlopu. Pracodawca ma obowiązek go udzielić. Urlop powinien być zaplanowany. Wyjątkiem jest urlop zaległy. Pracodawca może wtedy jednostronnie wysłać pracownika na urlop. Dotyczy to urlopu z poprzednich lat, niewykorzystanego do 30 września.
