Koszty sądowe w Polsce – kompleksowy przewodnik

Koszty sądowe to nieodłączny element postępowań sądowych w Polsce. W artykule wyjaśniamy, czym są koszty sądowe. Dowiesz się, jakie opłaty i wydatki się na nie składają. Przedstawiamy zasady ich obliczania w sprawach cywilnych i karnych. Opisujemy także, jak ubiegać się o zwolnienie od ponoszenia kosztów.

Czym są koszty sądowe?

Koszty sądowe to suma pieniędzy związana z prowadzeniem sprawy w sądzie. Są one obecne praktycznie w każdej sprawie. Reguluje je prawo polskie. Kodeks postępowania cywilnego określa koszty w sprawach cywilnych. Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych podaje szczegóły. Postępowanie karne ma własne przepisy. Ustawa o opłatach w sprawach karnych reguluje te kwestie. Koszty sądowe obciążają uczestników procesu. W sprawach karnych najczęściej ponosi je oskarżony.

Rodzaje kosztów sądowych i opłat

Koszty sądowe dzielimy na dwie główne kategorie. Są to opłaty sądowe i zwrot wydatków. Koszty procesu obejmują także inne pozycje. Należą do nich koszty przejazdów do sądu. Wlicza się w nie utracony zarobek. Wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego to też koszt procesu.

Opłaty sądowe

Opłaty sądowe pobiera sąd. Służą one pokryciu kosztów prowadzenia postępowania. Wyróżniamy kilka rodzajów opłat sądowych.

• Opłata stała: Ma odgórnie ustaloną wysokość. Dotyczy spraw niemajątkowych. Stosuje się ją także w niektórych sprawach majątkowych. Jej wysokość mieści się w przedziale od 30 zł do 5000 zł.
• Opłata stosunkowa: Jej wysokość zależy od wartości przedmiotu sporu. Pobiera się ją w sprawach o prawa majątkowe. Wynosi ona 5% wartości przedmiotu sporu. Minimalna opłata stosunkowa to 30 zł. Maksymalna może wynieść 200 000 zł.
• Opłata podstawowa: Stosuje się ją, gdy przepisy nie przewidują opłaty stałej ani stosunkowej. Opłata podstawowa wynosi 30 zł.
• Opłata kancelaryjna: Jest uwarunkowana ilością stron dokumentów. Dotyczy np. odpisów pism procesowych.

Konieczność uiszczenia opłat spoczywa na osobie. Osoba ta wnosi dane pismo do sądu. Opłatę można uiścić na kilka sposobów. Popularne metody to przelew bankowy lub wpłata w kasie sądu. Można też użyć znaków sądowych. Znak sądowy przykleja się na pismo sądowe.

Wydatki

Wydatki to inne koszty ponoszone w trakcie postępowania. Obejmują one koszty opinii biegłych. Wlicza się w nie koszty przesłuchania świadków. Są to też koszty związane z oględzinami. Należności biegłych oblicza się według specjalnych taryf. Koszty opinii biegłych mogą wynieść od 300 zł do 2500 zł. Koszty przesłuchania świadka szacuje się na 100 zł do 500 zł. Ostateczne ustalenie kosztów przejazdu i utraconego zarobku należy do sądu.

Koszty sądowe w sprawach cywilnych

Postępowanie cywilne wiąże się z określonymi kosztami. Koszty sądowe w sprawach cywilnych reguluje Kodeks postępowania cywilnego. Obejmują one opłaty od pism procesowych. Dotyczą też innych czynności sądowych.

Wysokość opłat zależy od rodzaju sprawy. Zależy też od wartości przedmiotu sporu. Na przykład, pozew o rozwód podlega opłacie stałej. Wynosi ona 600 zł. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku kosztuje 100 zł. Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości to koszt 2000 zł.

W sprawach cywilnych stosuje się opłaty stałe, stosunkowe i podstawowe. Opłata stała jest ustalona z góry. Opłata stosunkowa to 5% wartości sporu. Opłata podstawowa wynosi 30 zł.

Postępowanie uproszczone

Postępowanie uproszczone dotyczy spraw o niewielkiej wartości. Ma ono uproszczone zasady. Opłaty w postępowaniu uproszczonym są niższe. Ich wysokość zależy od wartości przedmiotu sporu.

Wykres przedstawia opłaty w postępowaniu uproszczonym.

Wartość sporu do 2000 zł wymaga opłaty 30 zł. Spory o wartości od 2000 zł do 5000 zł kosztują 100 zł. Dla wartości od 5000 zł do 7500 zł opłata wynosi 250 zł. Sprawy o wartości od 7500 zł do 10000 zł mają opłatę 300 zł.

Koszty sądowe w sprawach karnych

Sprawy karne również wiążą się z ponoszeniem kosztów. Koszty sądowe w sprawach karnych obciążają głównie oskarżonego. Obejmują one opłaty sądowe. Wliczają się w nie wydatki Skarbu Państwa. Honoraria pełnomocników stron to też koszt. Inne uzasadnione wydatki stron są uwzględniane.

Kodeks Postępowania Karnego reguluje kwestie kosztów. Ustawa o opłatach w sprawach karnych określa ich wysokość. Wysokość opłat często zależy od rodzaju orzeczonej kary.

Opłaty zależne od orzeczonej kary

W przypadku skazania na grzywnę, opłata wynosi 10% jej wysokości. Minimalna opłata za grzywnę to 30 zł. Opłaty za karę pozbawienia wolności zależą od jej długości.

Długość kary pozbawienia wolności	Wysokość opłaty
Do 3 miesięcy	60 zł
3-6 miesięcy	120 zł
6-12 miesięcy	180 zł
1-2 lata	300 zł
2-5 lat	400 zł
5-15 lat	600 zł
Powyżej 15 lat	1000 zł

Opłaty za wnioski i inne czynności

Niektóre wnioski w postępowaniu karnym podlegają opłacie. Wniosek o odroczenie wykonania kary kosztuje 80 zł. Opłata za wniosek o przerwę w karze wynosi 60 zł. Wniosek o warunkowe zwolnienie to koszt 45 zł. Za wniosek o warunkowe zawieszenie wykonania kary zapłacisz 100 zł. Opłata za wniosek o wznowienie postępowania to 150 zł. W przypadku umorzenia postępowania opłaty wynoszą od 60 do 100 zł.

Koszty dodatkowe i wynagrodzenie obrońcy

W sprawach karnych ponosi się też inne wydatki. Mogą to być koszty opinii biegłych. Przesłuchanie świadków generuje koszty. Wynajęcie adwokata to znaczący wydatek. Szacunkowe koszty wynajęcia adwokata w sądzie rejonowym zaczynają się od 720 zł. W sądzie okręgowym od 1200 zł. Sprawy o wykroczenia mogą kosztować od 360 zł.

Apelacja w sprawie karnej również wiąże się z opłatami. Opłata od apelacji od kary pozbawienia wolności wynosi od 60 zł do 600 zł. Inne elementy apelacji mogą kosztować 30 zł.

Jak obliczyć koszty sądowe?

Obliczenie kosztów sądowych wymaga znajomości przepisów. Wartość przedmiotu sporu jest kluczowa w sprawach majątkowych. Rodzaj sprawy decyduje o opłacie stałej. Dokładne obliczenie kosztów pomaga planować budżet. Jest to niezbędne do oceny opłacalności przedsięwzięcia.

Możesz zapoznać się z obowiązującymi przepisami. Tabele opłat sądowych są publicznie dostępne. W przypadku wątpliwości warto skonsultować się z radcą prawnym. Istnieją też narzędzia online. Kalkulator kosztów sądowych może pomóc w wyliczeniach. Taki kalkulator zazwyczaj oblicza opłaty w sprawach cywilnych.

Zwolnienie od kosztów sądowych

Sprawa cywilna przed sądem może być kosztowna. Sąd może zwolnić stronę od ponoszenia kosztów sądowych. Zwolnienie z kosztów sądowych pomaga dochodzić praw. Dotyczy ono osób, które nie mogą ponieść kosztów. Musi to nastąpić bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny.

Kto może ubiegać się o zwolnienie?

O zwolnienie od kosztów sądowych może ubiegać się osoba fizyczna. Musi złożyć odpowiedni wniosek. Osoba prawna lub jednostka organizacyjna też może się ubiegać. Musi wykazać brak dostatecznych środków. Nowelizacja KPC w 2019 roku zmieniła zasady. Dotyczyły one zwolnienia dla osób fizycznych.

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych

Wniosek o zwolnienie musi zawierać określone dane. Należy dołączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach. Trzeba też podać źródła utrzymania. Oświadczenie składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej. Jego treść często zawiera formułę:

„Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne.”

Wniosek należy uzasadnić. Warto dołączyć dowody. Może to być PIT. Wyciąg z rachunku bankowego jest pomocny. Zaświadczenia o dochodach potwierdzają sytuację finansową. Sąd rozstrzyga o zwolnieniu. Może zwolnić w całości lub części. Może też odmówić zwolnienia. Jeśli wniosek ma braki, sąd wzywa do uzupełnienia. Należy to zrobić w terminie tygodniowym.

Skutki podania nieprawdy

Podawanie nieprawdziwych okoliczności we wniosku grozi sankcjami. Za podanie nieprawdy sąd może nałożyć grzywnę. Grzywna może wynieść do 1000 zł. Ponowne zgłoszenie wniosku o zwolnienie jest karane. Może skutkować grzywną do 2000 zł.

Czynność	Grzywna
Podanie nieprawdziwych okoliczności we wniosku	Do 1000 zł
Ponowne zgłoszenie wniosku o zwolnienie	Do 2000 zł

Inne kwestie związane ze zwolnieniem

Zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi. To ważna zasada. Zwolnienie może być cofnięte. Dzieje się tak, gdy ujawnią się nowe okoliczności. Wykazują one, że podstawa zwolnienia przestała istnieć. Można złożyć zażalenie na postanowienie o zwolnieniu. Zwolnienie od kosztów dotyczy też postępowania karnego. Stosuje się je w postępowaniu nieprocesowym. Opłata od apelacji może być objęta zwolnieniem. Decyzja o zwolnieniu może zależeć od opinii biegłego. Dochody rodziców mogą wpływać na decyzję o zwolnieniu dziecka.

Sposoby uiszczania opłat sądowych

Opłaty sądowe można uiścić na kilka sposobów. Najczęściej dokonuje się wpłaty na rachunek bankowy sądu. Dane do przelewu znajdziesz na stronie internetowej sądu. Można też wpłacić gotówkę w kasie sądu. Inną metodą są znaki opłaty sądowej. Nakleja się je na pismo. Coraz popularniejsze są e-płatności. Portal e-Płatności umożliwia szybkie uiszczenie opłaty online.

Zwrot kosztów sądowych

Przepisy przewidują możliwość zwrotu kosztów sądowych. Następuje to w określonych sytuacjach. Na przykład, gdy strona wygra sprawę. Sąd orzeka o zwrocie kosztów procesu. Należy pamiętać o jednej kwestii. W nakazie zapłaty brak jest odsetek od kosztów sądowych. To specyficzna sytuacja.

Często zadawane pytania (FAQ)