Czy pracodawca może wysłać Cię na przymusowy urlop? Zasady i wyjątki
Prawo do urlopu wypoczynkowego to podstawowy przywilej pracownika w Polsce. Kodeks pracy jasno określa zasady jego udzielania. Zazwyczaj to pracownik decyduje o terminie swojego wypoczynku. Czy jednak pracodawca ma prawo narzucić pracownikowi termin urlopu? Wyjaśniamy, kiedy pracodawca może skierować Cię na przymusowy urlop wypoczynkowy.
Prawo do urlopu wypoczynkowego – podstawy prawne
Każdy pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę ma prawo do urlopu. Urlop wypoczynkowy jest coroczny. Powinien być również nieprzerwany i płatny. Pracownik nabywa prawo do urlopu 1 stycznia każdego roku. Nie można zrzec się prawa do urlopu. Prawo pracy reguluje te kwestie w Kodeksie Pracy.
Ile dni urlopu przysługuje pracownikowi?
Wymiar urlopu zależy od stażu pracy. Pracownik zatrudniony krócej niż 10 lat ma prawo do 20 dni urlopu. Pracownik z co najmniej 10-letnim stażem ma prawo do 26 dni urlopu. Do stażu pracy wlicza się także okresy nauki. Na przykład szkoła wyższa to 8 lat stażu. Szkoła policealna to 6 lat stażu. Średnia szkoła ogólnokształcąca to 4 lata stażu. Wymiar urlopu dla niepełnego etatu ustala się proporcjonalnie.
Kto decyduje o terminie urlopu wypoczynkowego?
Generalna zasada mówi, że pracownik decyduje o terminie urlopu. Pracodawca udziela urlopu zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów uwzględnia wnioski pracowników. Bierze też pod uwagę konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. W większości zakładów pracownicy mają wpływ na wybór terminu. Ostateczna decyzja o udzieleniu urlopu należy jednak do pracodawcy.
Czy pracodawca zawsze musi zgodzić się na wniosek urlopowy?
Nie zawsze. Pracodawca może odmówić urlopu, jeśli wniosek jest sprzeczny z planem urlopów. Może też odmówić, jeśli udzielenie urlopu zakłóciłoby normalny tok pracy. Pracodawca powinien dążyć do kompromisu. Pracownik powinien uzgadniać termin urlopu z pracodawcą.
Plan urlopów – kiedy jest obowiązkowy?
Pracodawca opracowuje plan urlopów. Plan urlopów podaje się do wiadomości pracowników. Nie ustala się planu urlopów, jeśli zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na brak planu. Wtedy terminy urlopów ustala się w porozumieniu z pracownikiem.
Urlop na żądanie – zasady
Pracownik ma prawo do 4 dni urlopu na żądanie. Ten urlop jest częścią urlopu wypoczynkowego. Pracownik zgłasza żądanie najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Pracodawca ma obowiązek udzielić tego urlopu. Zgłoszenie powinno nastąpić przed rozpoczęciem pracy.
Kiedy pracodawca może wysłać pracownika na przymusowy urlop?
Pracodawca nie może zmusić pracownika do pójścia na urlop w dowolnym czasie. Urlop przymusowy jest możliwy tylko w sytuacjach określonych w Kodeksie pracy. Te wyjątki dotyczą głównie urlopu zaległego. Dotyczą też urlopu w okresie wypowiedzenia.
Przymusowy urlop zaległy
Pracownik powinien wykorzystać przysługujący mu urlop w danym roku. Dnia 1 stycznia każdego roku pracownik nabywa prawo do nowego urlopu. Urlop zaległy to urlop z poprzedniego roku. Należy go wykorzystać do 30 września następnego roku kalendarzowego. Obowiązek ten nie dotyczy dni urlopu na żądanie.
Pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop. Może to zrobić nawet bez zgody pracownika. Musi to nastąpić najpóźniej do 30 września. Niewykorzystany urlop zaległy nie przepada. Roszczenie o urlop przedawnia się po 3 latach. Pracodawca popełnia wykroczenie, jeśli nie udziela urlopu zaległego.
Co grozi pracodawcy za nieudzielenie urlopu zaległego?
Pracodawca, który nie udziela pracownikowi urlopu zaległego do 30 września, popełnia wykroczenie. Jest to wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Grozi za to kara grzywny. Kara wynosi od 1000 zł do 30000 zł.
Przymusowy urlop w okresie wypowiedzenia
Pracodawca ma prawo wysłać pracownika na urlop w okresie wypowiedzenia. Pracownik jest obowiązany wykorzystać urlop. Musi to zrobić, jeśli pracodawca go udzieli w tym okresie. Dotyczy to zarówno urlopu bieżącego, jak i zaległego. Pracodawca może udzielić urlopu w okresie wypowiedzenia bez zgody pracownika. Pracownik musi wykorzystać ten urlop. Jeśli urlop nie zostanie wykorzystany, pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny.
Ile trwa okres wypowiedzenia? Okres zależy od rodzaju umowy i stażu pracy. Umowa na czas nieokreślony lub określony krócej niż 6 miesięcy to 2 tygodnie. Co najmniej 6 miesięcy to 1 miesiąc. Co najmniej 3 lata to 3 miesiące. Umowa na okres próbny do 2 tygodni to 3 dni robocze. Powyżej 2 tygodni to 1 tydzień. 3 miesiące to 2 tygodnie.
Sytuacje wyjątkowe – np. pandemia
Koronawirus wpłynął na działanie wielu branż. Część pracodawców kierowała pracowników na urlopy. Obowiązujący stan epidemii był sytuacją wyjątkową. Jednak konieczność zamknięcia zakładu pracy nie jest przesłanką, aby pracodawca mógł kierować pracownika na urlop. Przepisy Kodeksu pracy regulują zasady udzielania urlopu. Pracodawca nie może wysłać pracownika na urlop bez jego zgody, chyba że przepisy stanowią inaczej (urlop zaległy, wypowiedzenie). W czasie przestoju zakładu pracy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie. Wynosi ono 60% wynagrodzenia, jeśli składnik nie został wyodrębniony. Nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Urlop bezpłatny a przymus
Urlop bezpłatny jest udzielany na wniosek pracownika. Pracodawca nie może zmusić pracownika do wzięcia urlopu bezpłatnego. Wymaga to zgody zatrudnionego. Urlop bezpłatny zwalnia pracownika z pracy. Pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia. Okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy. Kodeks pracy reguluje ogólnie sposób udzielania urlopu bezpłatnego. Wniosek o urlop bezpłatny powinien być pisemny. Powinien wskazywać czas trwania urlopu. Nie musi zawierać uzasadnienia.
Czy pracodawca może „wypożyczyć” pracownika innemu pracodawcy na urlopie bezpłatnym?
Tak, Kodeks pracy przewiduje taką możliwość. Art. 174¹ K.p. pozwala na „wypożyczenie” pracownika innemu pracodawcy. Odbywa się to bez rozwiązywania umowy. Pracownikowi udziela się wtedy urlopu bezpłatnego. Wymaga to porozumienia między pracodawcami. Potrzebna jest też zgoda pracownika.
Podnoszenie kwalifikacji a urlop szkoleniowy
Pracodawca ułatwia pracownikom podnoszenie kwalifikacji. Podnoszenie kwalifikacji to zdobywanie wiedzy i umiejętności. Może odbywać się z inicjatywy pracodawcy. Może też być za jego zgodą. Pracownik podnoszący kwalifikacje ma prawo do urlopu szkoleniowego. Zachowuje wtedy prawo do wynagrodzenia.
Wymiar urlopu szkoleniowego zależy od celu nauki. Na przystąpienie do egzaminów pracownik ma 6 dni. Na przygotowanie pracy dyplomowej i egzamin ma 21 dni. Pracodawca może przyznać dodatkowe świadczenia. Może też domagać się zwrotu dofinansowania. Kodeks pracy przewiduje takie sytuacje.
Gdzie szukać informacji o urlopach?
Informacje o urlopach znajdziesz w Kodeksie pracy. Szczegółowe zasady regulują rozporządzenia. Możesz też skorzystać z porad prawnych. Kancelarie prawne oferują pomoc przedsiębiorcom. Udzielają porad z zakresu prawa pracy.
Podsumowanie – kiedy pracodawca może wysłać na urlop?
Pracodawca może wysłać pracownika na przymusowy urlop tylko w dwóch głównych przypadkach. Pierwszy to urlop zaległy. Musi być wykorzystany do 30 września. Drugi to urlop w okresie wypowiedzenia. Pracownik ma obowiązek go wykorzystać. Pracodawca nie może zmusić do urlopu bezpłatnego. Wymaga to wniosku pracownika. Urlopy bieżące ustala się w porozumieniu. Zazwyczaj odbywa się to poprzez plan urlopów.
Pracownik ma prawo do corocznego wypoczynku. Pracodawca ma obowiązek go udzielić. Nieudzielanie urlopu jest wykroczeniem. Warto dbać o wykorzystanie urlopu. Zapewnia to work-life balance.
