Alimenty na dziecko – do kiedy istnieje obowiązek płacenia?

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci budzi wiele pytań. Wiele osób zastanawia się, do kiedy właściwie trzeba płacić alimenty. Czy pełnoletność dziecka coś zmienia? A co z dzieckiem, które pracuje lub studiuje? Wyjaśniamy kluczowe kwestie dotyczące alimentów na dzieci w Polsce.

Obowiązek alimentacyjny – podstawa prawna i ogólne zasady

Alimenty to świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Obowiązek ten reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Art. 133 § 1 kro stanowi główną podstawę prawną. Rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych. Dotyczy to dziecka, które nie może samodzielnie się utrzymać. Obowiązek obciąża krewnych w linii prostej. W pierwszej kolejności dotyczy to rodziców.

Dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami. Wysokość alimentów zależy od dwóch czynników. Bierze się pod uwagę możliwości finansowe rodzica. Ważne są też usprawiedliwione potrzeby dziecka. Alimenty mogą mieć formę pieniężną. Możliwa jest też forma rzeczowa lub mieszana. Obowiązek alimentacyjny istnieje niezależnie od rozwodu rodziców. Jest nakładany, gdy jeden z rodziców nie mieszka z dzieckiem.

Alimenty na pełnoletnie dziecko – kiedy obowiązek trwa?

Osiągnięcie pełnoletności przez dziecko nie kończy obowiązku alimentacyjnego. Alimenty przysługują nie tylko niepełnoletnim. Obowiązek świadczeń trwa, dopóki dziecko nie może samo się utrzymać. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie ustala górnej granicy wieku. Obowiązek nie ustaje automatycznie z chwilą 18 lat. Nie jest też uzależniony od uzyskanego wykształcenia. Rodzic zwolniony z łożenia na dziecko będzie, gdy dziecko będzie mogło samodzielnie się utrzymać.

Zgodnie z art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice mają obowiązek świadczenia alimentów na rzecz dziecka, które nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać.

Obowiązek alimentacyjny „nie wygasa” sam z siebie. Trzeba podjąć działania prawne. Sąd rozpatruje każdą sprawę indywidualnie. Ocenia możliwość usamodzielnienia się dziecka. Nie patrzy tylko na fakt uzyskania samodzielności.

Dziecko studiuje lub kontynuuje naukę

Alimenty mogą być płacone do 25 roku życia. Warunkiem jest kontynuacja nauki przez dziecko. Dotyczy to studiów lub innej formy edukacji. Należyte przygotowanie do zawodu może obejmować studia wyższe. Ważne są uzdolnienia dziecka. Liczą się jego ambicje i wytrwałość. Muszą one wystarczyć do rozpoczęcia i ukończenia studiów.

„Należyte przygotowanie dziecka do przyszłej pracy zawodowej może także obejmować studia wyższe, jeżeli uzdolnienia dziecka, jego ambicje i wytrwałość okażą się wystarczające do tego, ażeby studia te nie tylko rozpocząć, ale i kontynuować i pomyślnie zakończyć.”

Podjęta nauka musi przynosić sukcesy. Sąd ocenia sytuację negatywnie, gdy dziecko ma niską frekwencję. Negatywne oceny z egzaminów to zły znak. Powtarzanie lat studiów również świadczy o braku postępów. Dziecko, które zdobyło wykształcenie i osiągnęło pełnoletność, może dalej żądać alimentów. Dotyczy to sytuacji, gdy chce kontynuować naukę.

„Dziecko, które osiągnęło nie tylko pełnoletność, ale zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów, jeżeli np. chce kontynuować naukę.”

Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 1997 r. (III CKN 257/97) podkreślił ważność chęci dalszej nauki. Sąd bierze pod uwagę osobiste zdolności dziecka. Cechy charakteru muszą pozwalać na rzeczywiste kontynuowanie nauki. Jeśli dziecko po technikum chemicznym poszło na studia, obowiązek może trwać.

Dziecko, które ukończyło szkołę zawodową, powinno podjąć pracę. Jeśli jego wiek przekracza normalny wiek studentów, sytuacja się zmienia. Dziecko nie może żądać finansowania znacznie opóźnionych studiów. Dotyczy to sytuacji, gdy uzyskało zawód dający możliwość zatrudnienia.

„uzyskało konkretny zawód dający możliwość zatrudnienia i nie podjęło od razu wyższych studiów, a jego wiek przekracza znacznie normalny wiek młodzieży rozpoczynającej wyższe studia, nie może żądać od rodziców finansowania znacznie opóźnionych studiów.”

Dziecko pracuje a alimenty

Obowiązek alimentacyjny istnieje także wtedy, gdy dziecko rozpoczęło pracę. Ważne jest, czy dziecko może się samodzielnie utrzymać. Sąd ocenia, czy zarobki dziecka wystarczają na jego usprawiedliwione potrzeby. Rodzic może próbować wykazać, że dziecko nie chce znaleźć lepiej płatnej pracy. Takie działanie ma na celu nieutracenie alimentów. Sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe dziecka. Rozważa jego sytuację finansową i życiową.

• Rodzic może wykazać, że dziecko nie chce znaleźć lepiej płatnej pracy, aby nie utracić alimentów.

Jak sprawdzić, czy pełnoletnie dziecko się uczy?

Rodzice mają prawo wiedzieć, czy alimenty są nadal potrzebne. Mogą żądać zaświadczenia o kontynuowaniu nauki. Córka wyjechała do stolicy w celu dalszej nauki? Ma 22 lata i alimenty wpłacane są na konto byłej żony? Możesz chcieć zweryfikować jej status studenta.

Jak uzyskać te informacje?

• Wyślij list polecony do dziecka. Poproś o udokumentowanie nauki.
• Możesz skierować pismo do uczelni. Zapytaj o status edukacyjny dziecka.
• Utrzymuj porozumienie z drugim rodzicem. Może ona coś powie.

Brak zaświadczenia o kontynuacji nauki ma konsekwencje. Może prowadzić do postępowania sądowego. Celem jest uchylenie alimentów. Jeśli wniesiesz do Sądu o zniesienie obowiązku alimentacyjnego, nie dowiesz się sam. Musisz działać formalnie.

Kiedy można uchylić się od płacenia alimentów?

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych. Dotyczy to dziecka pełnoletniego. Możliwość uchylenia istnieje, jeśli świadczenia są nadmiernym uszczerbkiem dla rodziców. Można uchylić się, gdy dziecko nie dokłada starań. Chodzi o brak starań w celu uzyskania samodzielności. Dziecko nie chce się usamodzielnić? To podstawa do uchylenia. Obowiązek alimentacyjny rodziców trwa do momentu osiągnięcia przez dziecko samodzielności życiowej.

Sytuacje, gdy dziecko nie może się utrzymać samodzielnie, są różne. Nie należą do rzadkości. Dotyczy to osób z wysokimi kwalifikacjami zawodowymi. Mogą one nie mieć możliwości samodzielnego utrzymania się. Sąd ocenia każdą sprawę indywidualnie. Bierze pod uwagę wszystkie okoliczności.

Postępowanie sądowe o uchylenie obowiązku alimentacyjnego

Jedyną drogą do uchylenia zasądzonych alimentów jest postępowanie sądowe. Obowiązek alimentacyjny nie wygasa automatycznie. Ani z chwilą pełnoletności, ani z chwilą zakończenia nauki. Trzeba złożyć pozew o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny ustał. Wniosek składa się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka.

Do pozwu należy załączyć dokumenty. Wymagany jest skrócony odpis aktu urodzenia dziecka. Dołącz też orzeczenie sądu o zasądzeniu alimentów. W uzasadnieniu pozwu wskaż stan faktyczny. Opisz sytuację życiową swoją i dziecka. Wykaż, że dziecko może samo się utrzymać. Lub że nie dokłada starań w tym kierunku.

• Złożyć pozew o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny ustał.
• Załączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka oraz orzeczenie sądu o zasądzeniu alimentów.
• W uzasadnieniu pozwu wskazać stan faktyczny oraz sytuację życiową.

Koszt pozwu to 5% wartości rocznych alimentów. Przy alimentach 600 zł miesięcznie (7200 zł rocznie) opłata wynosi 360 zł. Przy alimentach 500 zł miesięcznie (6000 zł rocznie) opłata wynosi 300 zł. Musisz mieć świadomość kosztów sądowych. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego powoduje naliczenie opłat komorniczych.

Przykłady z życia pokazują różne sytuacje. Jan płaci alimenty na 24-letnią Annę. Nie ma informacji o jej edukacji. Maria płaci na 25-letniego syna. Syn nie podjął pracy po studiach. Piotr płaci na 23-letnią córkę. Córka nie podjęła studiów ani pracy. W takich przypadkach sąd może uchylić obowiązek.

Wysokość alimentów – od czego zależy?

Wysokość alimentów zależy od dwóch głównych czynników. Są to usprawiedliwione potrzeby dziecka. Drugi czynnik to możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica. Rodzice są obowiązani troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka. Usprawiedliwione potrzeby to te, które zapewniają dziecku prawidłowy rozwój. Muszą być odpowiednie do jego wieku i uzdolnień.

„Przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego rozumieć należy potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu – odpowiedni do jego wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy.”

Sąd ustala możliwości zarobkowe zobowiązanego. Nie chodzi tylko o faktyczne zarobki. Ważne są możliwości, jakie rodzic ma. Bierze się pod uwagę jego wykształcenie, doświadczenie zawodowe i stan zdrowia. Nawet zdobycie dwóch zawodów przez dziecko nie zwalnia rodziców. Dotyczy to sytuacji, gdy dziecko podejmuje studia.

„Nawet zdobycie dwóch zawodów przez dziecko nie uwalnia rodziców od obowiązku świadczenia alimentów, jeżeli taki uprawniony podejmuje studia.”

Świadczenia pomocowe, np. 500+, nie mają wpływu na wysokość alimentów. Sąd bierze pod uwagę tylko dochody rodzica i potrzeby dziecka. Orzeczenie sądu określa wysokość przyznanych alimentów. Końcowy termin płacenia alimentów nie jest określany w wyroku sądu.

„Końcowy termin do kiedy płaci się alimenty, nie jest także określany w wyroku sądu.”

Minimalne alimenty często wynoszą 500 zł. Średnie alimenty w 2023 roku to 1365,58 zł. Przy sprawach rozwodowych średnia była niższa, 977,55 zł. Można zmienić wysokość alimentów. Można wnieść powództwo o obniżenie renty alimentacyjnej. Dziecko ma prawo do równej stopy życiowej. Kamil zarabiający 12 000 zł miesięcznie może mieć zasądzone 2000 zł alimentów.

Istnieje możliwość żądania alimentów przez rodzica od dziecka. Przewiduje to Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Dotyczy to sytuacji, gdy rodzic jest w niedostatku.

„Należy wyraźnie podkreślić, że przy zasądzaniu alimentów od osób zobowiązanych do alimentacji granicą, której nie można przekroczyć jest granica niedostatku.”

Warto skonsultować się ze specjalistą prawa rodzinnego. Adwokat lub radca prawny pomoże w sprawie alimentów. Ugoda w sprawie alimentów powinna być pisemna. Najlepiej potwierdzona notarialnie. W przypadku nieskutecznej egzekucji można zgłosić się do Funduszu Alimentacyjnego.

Pytania i odpowiedzi

Jakie dowody przedstawić w sprawie o alimenty?

W polskim prawie powód ponosi ciężar dowodu. Musisz udowodnić swoje twierdzenia. Dowód potwierdza zgodność z rzeczywistością. W sprawie o alimenty kluczowe są dokumenty. Dotyczą one kosztów utrzymania dziecka. Pokazują też możliwości finansowe rodzica.

Zbieraj odpowiednie dowody przed złożeniem pozwu. Dokumentuj wydatki na dziecko. Rachunki, faktury, potwierdzenia przelewów są ważne. Domagaj się faktur VAT przy większych zakupach. W przypadku trudnych do udokumentowania wydatków używaj przelewów bankowych. Możliwe są też płatności pocztowe.

Do pozwu dołącz umowy i potwierdzenia zapłaty. Dotyczy to np. czesnego za szkołę. Wniosek o zobowiązanie przeciwnika do przedłożenia zaświadczenia o zarobkach jest pomocny. Pamiętaj o dokumentach potwierdzających stan zdrowia dziecka. Dotyczy to np. kosztów leczenia. Prawnik specjalizujący się w prawie rodzinnym pomoże zebrać dowody.