Nowy Kodeks karny i surowsze kary w Polsce – Co musisz wiedzieć?

Reforma Kodeksu karnego wprowadziła znaczące zmiany w polskim prawie. Nowe przepisy zaostrzają sankcje za najcięższe przestępstwa. Wprowadzono też kary za nowe typy czynów. Zmiany te weszły w życie 1 października 2023 roku.

Reforma Kodeksu karnego 2023: Główne założenia

Reforma Kodeksu karnego to odpowiedź na społeczne oczekiwania. Ma zwiększyć poczucie bezpieczeństwa Polaków. Badania pokazują, że 83% obywateli czuje się bezpiecznie w kraju. Nowe przepisy mają umocnić ten trend. Zmiany opracowało Ministerstwo Sprawiedliwości. Pracami kierował Minister Zbigniew Ziobro. Reforma obejmuje wiele ustaw. Nowelizacja dotyczy ponad 20 aktów prawnych.

Zmiany kodyfikacji karnych są zasadnicze. Modyfikują politykę karną państwa. Skupiają się na najgroźniejszych przestępcach. Celem jest zapewnienie bezpieczeństwa uczciwym ludziom. Ich codzienne życie ma nie być zagrożone. Nowe prawo ma chronić przed bandytami.

Rząd zatwierdził te ważne zmiany. Reforma jest postrzegana jako słuszne posunięcie. Kary za najcięższe zbrodnie muszą być surowe. Muszą też być nieuchronne.

Surowsze kary za najcięższe przestępstwa

Nowe przepisy znacząco podnoszą sankcje. Dotyczy to sprawców najcięższych przestępstw. Górna granica terminowej kary pozbawienia wolności wzrosła. Została podniesiona z 15 do 30 lat. Zniesiono osobną karę 25 lat więzienia. Teraz możliwy jest elastyczny wymiar kar do 30 lat.

Wprowadzono karę bezwzględnego dożywocia. Nie przewiduje ona możliwości warunkowego zwolnienia. Może być orzeczona za najokrutniejsze czyny. Dotyczy to zwłaszcza recydywistów. Sprawcy skazani wcześniej na dożywocie lub co najmniej 20 lat mogą otrzymać taką karę. Okrutni bandyci i recydywiści mają trafiać do więzienia na długie lata. Nawet do końca życia.

Surowość dotyczy gwałcicieli i pedofilów. Kara za zgwałcenie dziecka wynosi od 5 do 30 lat więzienia. Za zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem grozi od 5 do 30 lat. Za zgwałcenie ze skutkiem śmiertelnym kara wynosi od 8 do 30 lat. W 2016 roku 72% skazanych za gwałt dostało wyroki do 3 lat więzienia. Nowe przepisy mają to zmienić.

Okres przedawnienia karalności zabójstwa został wydłużony. Zwiększono go z 30 do 40 lat. Okres próby przy warunkowym zwolnieniu z dożywocia jest teraz dożywotni. Wcześniej wynosił 10 lat.

Nowe prawo uderza też w aferzystów gospodarczych. Górna granica kary za przyjęcie korzyści majątkowej wzrosła z 12 do 15 lat. Za łapówkę powyżej miliona złotych grozi do 20 lat więzienia. Wprowadzono mechanizmy walki z ustawianiem przetargów. Prokuratura może podejmować działania z urzędu.

„Zmiany kodyfikacji karnych w sposób zasadniczy zmieniają politykę karną wobec najgroźniejszych przestępców, sprawiając, że uczciwi ludzie mogą czuć się bezpieczne i mieć przekonanie, że ich codzienne życie nie będzie zagrażane przez bandytów” – Zbigniew Ziobro

• Wprowadzono bezwzględne dożywocie bez możliwości warunkowego zwolnienia.
• Likwidacja osobnej kary 25 lat więzienia na rzecz elastycznego wymiaru kar.
• Wydłużenie okresu przedawnienia karalności zabójstwa z 30 do 40 lat.

Nowe typy przestępstw w Kodeksie karnym

Reforma wprowadziła kilka nowych typów przestępstw. Ma to uszczelnić system prawny. Nowym przestępstwem jest przyjęcie zlecenia zabójstwa. Kara za ten czyn wynosi od 2 do 15 lat więzienia. Wprowadzono też przestępstwo wymuszenia rozbójniczego. Zagrożone jest karą od 1 do 10 lat więzienia. Kolejnym nowym typem jest uchylanie się od naprawienia szkody. Grozi za to kara od 3 miesięcy do 5 lat więzienia.

Nowe przepisy dotyczą kradzieży tablic rejestracyjnych. Od 1 października 2023 r. jest to przestępstwo. Grozi za nie kara pozbawienia wolności do lat 5. Wcześniej był to jedynie wykroczenie.

Zmiany dotyczące kradzieży: Nowe progi

Nowelizacja Kodeksu karnego zmieniła progi wartości kradzieży. Wcześniej próg między wykroczeniem a przestępstwem wynosił 500 zł. Teraz ten próg podniesiono do 800 zł. Kradzież przedmiotu o wartości poniżej 800 zł jest wykroczeniem. Powyżej tej kwoty staje się przestępstwem. Nowe przepisy dotyczące kradzieży weszły w życie od marca 2024 r.

Konsekwencje kradzieży zależą od wartości przedmiotu. Kradzież poniżej 800 zł to wykroczenie. Grozi za nie grzywna, ograniczenie wolności albo areszt. W przypadku mniejszej wagi kradzieży, sprawca może otrzymać grzywnę. Może też dostać karę ograniczenia wolności. Możliwa jest też kara pozbawienia wolności do roku.

Kradzież powyżej 800 zł to przestępstwo. Zgodnie z art. 278 § 1 Kodeksu karnego, grozi za nią kara pozbawienia wolności. Wymiar kary wynosi od 3 miesięcy do 5 lat. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie. Może też dostać karę ograniczenia wolności. Możliwe jest pozbawienie wolności do roku.

Dobrowolne poddanie się karze może zredukować konsekwencje prawne. Jest to opcja w postępowaniu karnym. Umożliwia szybsze zakończenie sprawy. Wymaga przyznania się do winy.

• Rozważ dobrowolne poddanie się karze, jeśli przyznajesz się do winy.

Koniec pobłażliwości dla pijanych kierowców

Nowe przepisy zaostrzają kary dla nietrzeźwych kierowców. Policja zatrzymała ponad 47 tysięcy takich osób w pierwszym półroczu 2023 r. Kara za prowadzenie pojazdu przez nietrzeźwego sprawcę wypadku wynosi od 5 do 20 lat. Wprowadzono też przepis o przepadku samochodu pijanym kierowcom. Przepisy dotyczące konfiskaty aut weszły w życie 14 marca 2024 r. Możliwy jest też obligatoryjny i dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Czym różni się wykroczenie od przestępstwa?

Polskie prawo karne rozróżnia wykroczenia i przestępstwa. Przestępstwa dzielą się na zbrodnie i występki. Wykroczenia to drobne naruszenia prawa. Nie prowadzi się ich rejestru. Przestępstwa są czynami o większej szkodliwości społecznej. Ich rejestr jest prowadzony.

Definicje zawarte są w Kodeksie karnym i Kodeksie wykroczeń. Wykroczenie zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo nagany. Kara za wykroczenie może wynosić od 1 miesiąca ograniczenia wolności. Grzywna może sięgać do 5000 złotych. Większość osób chociaż raz została ukarana za wykroczenie.

Przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności. Minimalna kara pozbawienia wolności wynosi miesiąc. Zbrodnia to najcięższy typ przestępstwa. Zbrodnia zagrożona jest karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata. Maksymalna kara za zbrodnię to dożywocie.

W przypadku lekkich wykroczeń drogowych, skutkiem może być grzywna. Może też być mandat karny. W przypadku cięższych wykroczeń, kara pozbawienia wolności może wynosić do lat 8. Areszt za wykroczenie może trwać od miesiąca do 3 lat. Lekkie wykroczenia ogrodowe najczęściej skutkują sądowym nakazem poprawy lub grzywną. Wyrządzona szkoda w mieniu publicznym lub prywatnym może skutkować zapłatą odszkodowania.

Jakie kary przewiduje Kodeks karny? Rodzaje i wymiar

Polski Kodeks karny przewiduje kilka rodzajów kar. Są to: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności. Wcześniej były też 25 lat pozbawienia wolności i dożywotnie pozbawienie wolności. Po reformie kara 25 lat została zlikwidowana. Zostało dożywotnie pozbawienie wolności.

Wysokość kary zależy od wielu czynników. Sąd bierze pod uwagę okoliczności łagodzące i obciążające. Dyrektywy wymiaru kary określa art. 53 Kodeksu karnego. Grzywna wynosi minimum 100 zł. Maksymalnie może sięgnąć 1 080 000 zł. Określana jest w stawkach dziennych. Minimum 10 stawek, maksimum 540. Wysokość stawki dziennej to minimum 10 zł, maksimum 2000 zł.

Kary pozbawienia wolności mają różny wymiar. Standardowa kara wynosi od 1 miesiąca do 15 lat. Po reformie górna granica wzrosła do 30 lat. Kara dożywotniego pozbawienia wolności jest karą najsurowszą. W 2016 roku wszystkich skazanych było 290000. Przypadków zabójstw było 2600. Blisko 45% skazanych za zabójstwo dostało kary do 10 lat.

W Kobyłce miało miejsce śmiertelne potrącenie trzech osób. Sprawca był młodym, zawodowym kierowcą. Kara za to przestępstwo została ustalona na 4 lata pozbawienia wolności. Wymiar kary za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu to do 20 lat. Art. 177 §2 kodeksu karnego przewiduje za to karę od 6 miesięcy do 8 lat. Surowsze kary dotyczą przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu. Dotyczy to też przestępstw przeciwko mieniu, narkotykowych i przeciwko wolności.

18% więźniów wychodzi na warunkowe przedterminowe zwolnienie. Blisko 40% ze zwolnionych wraca do przestępstw. Programy „Praca dla więźniów” i „Nowoczesne więziennictwo” mają poprawić resocjalizację. 96% skazanych pracuje na swoje utrzymanie w ramach tych programów.

„Kary muszą być na tyle surowe, by skutecznie odstraszały przed popełnianiem przestępstw.”

„Sprawców poważnych przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu i mieniu Polaków trzeba na długo izolować.”

Rodzaj kary	Wymiar (standardowy)	Wymiar (po reformie/specjalny)
Grzywna	100 zł – 1 080 000 zł	–
Ograniczenie wolności	–	–
Pozbawienie wolności	1 miesiąc – 15 lat	1 miesiąc – 30 lat
Dożywotnie pozbawienie wolności	–	Możliwe bez warunkowego zwolnienia

W polskim systemie prawnym istnieje wiele przestępstw. Można za nie otrzymać karę pozbawienia wolności. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu to np. narażenie na niebezpieczeństwo. To też spowodowanie uszczerbku w ruchu drogowym lub pracy. Przestępstwa przeciwko mieniu to kradzież z włamaniem, rozboje, włamanie do mieszkania. Przestępstwa narkotykowe to posiadanie, produkcja, handel. Przestępstwa przeciwko wolności to uprowadzenie, niewolnictwo, przymuszenie do prostytucji.

• Ważne jest, aby być świadomym konsekwencji czynów.
• Unikaj popełniania przestępstw.
• Przestrzeganie prawa jest kluczowe dla porządku społecznego.

Zatarcie skazania – kiedy i jak następuje?

Zatarcie skazania to prawny mechanizm. Powoduje, że skazanie uznaje się za niebyłe. Usuwa wpis o skazaniu z rejestru. Ma to znaczenie dla dalszego życia skazanego. Ułatwia powrót do społeczeństwa.

Okres potrzebny do zatarcia skazania zależy od rodzaju kary. Dla kar pozbawienia wolności powyżej 5 lat wynosi 10 lat. Czas liczy się od wykonania lub darowania kary. Kara pozbawienia wolności trwa najkrócej miesiąc. Najdłużej trwa 15 lat przed reformą (teraz 30 lat). Dla kary 25 lat pozbawienia wolności zatarcie następowało po 10 latach. Dla dożywotniego pozbawienia wolności po 10 latach próby. Po reformie okres próby jest dożywotni.

Możliwe jest wcześniejsze zatarcie skazania. Sąd może zarządzić je na wniosek skazanego. Następuje to po upływie 5 lat. Wymaga przestrzegania porządku prawnego w tym okresie. Wymierzona kara pozbawienia wolności nie mogła przekraczać 3 lat.

Przykład: Osoba skazana na 3 lata pozbawienia wolności. Odsiedziała 8 miesięcy w areszcie śledczym. Obecnie przebywa na wolności na skutek odroczenia wykonania kary. Art. 155 Kodeksu karnego wykonawczego dotyczy warunkowego zawieszenia. Dotyczy kary do 2 lat pozbawienia wolności w postępowaniu wykonawczym. Wniosek o warunkowe przedterminowe zwolnienie składa się na miesiąc przed terminem. Warunkowe zwolnienie po 3 latach wyroku jest możliwe. Wymaga odbycia połowy kary (18 miesięcy). W przypadku recydywy specjalnej, wymaga odbycia 2/3 kary (24 miesiące).

Przypadki szczególne i dyskusje wokół zmian

Nowelizacja Kodeksu karnego budzi dyskusje. Jedną z nich jest kwestia bezwzględnego dożywocia. Inną kontrowersją jest konfiskata samochodu za jazdę po pijanemu. Propozycje Ministerstwa Sprawiedliwości wydają się jednak zdroworozsądkowe dla wielu.

Przykładem sprawy budzącej zainteresowanie jest sytuacja Mateusza Morawieckiego. Oskarżono go o przestępstwo przekroczenia uprawnień. Prokuratura zgromadziła pełny materiał dowodowy. Zarzuca mu się czyn z art. 231 § 1 kk w zw. z art. 12 kk. Grozi za to kara do 3 lat więzienia. Kara ta może być podwyższona. Straty finansowe w tej sprawie wynoszą ponad 56 milionów złotych. Prokuratura Krajowa informowała o wniosku do Sejmu. Dotyczył uchylenia immunitetu Morawieckiego. Trafił on do Marszałka Sejmu Szymona Hołowni. Rzeczniczka Prokuratora Generalnego Anna Adamiak potwierdziła działania. Prokuratorzy nie wykluczają kolejnych wniosków. Sprawa dotyczy decyzji o organizacji wyborów prezydenckich w 2020 roku. Morawiecki wydał te decyzje 16 kwietnia 2020 r. Ustawa weszła w życie 9 maja 2020 r. WSA w Warszawie orzekł, że decyzja naruszyła prawo. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargi kasacyjne. Wyrok WSA stał się prawomocny w 2024 roku.

„To nie oznacza, że te inne wątki pozostają w zapomnieniu i że nie pozostają w zainteresowaniu prokuratorów.”

„Falstart panie Bodnar, kampanię wyborczą można prowadzić dopiero PO rejestracji komitetu.”

Innym tragicznym przykładem jest sprawa z Kobyłki. Śmiertelne potrącenie trzech osób przez młodego kierowcę. Kara 4 lat pozbawienia wolności budziła różne opinie. Zdania na temat surowości kar są podzielone.

Reforma Kodeksu karnego ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa. Wprowadza surowsze kary za poważne przestępstwa. Dotyczy to zabójstw, ciężkich uszkodzeń ciała, porwań. Obecnie za zabójstwo grozi od 8 do 15 lat, 25 lat lub dożywocie. Po reformie od 8 do 30 lat albo dożywocie. Za spowodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała obecna kara to od 5 do 15 lat, 25 lat lub dożywocie. Po reformie od 5 do 30 lat albo dożywocie. Za porwanie dla okupu obecnie grozi od 5 do 15 lat albo 25 lat. Po reformie od 5 do 25 lat więzienia. Zmiany te mają skutecznie odstraszać. Sprawców trzeba izolować na długo.

KARY PRZED PO REFORMIE

Porównanie maksymalnych kar więzienia za wybrane przestępstwa przed i po reformie.

Reforma dotyka także przestępstw narkotykowych. W 2016 roku 96,1% skazanych za obrót dużą ilością narkotyków dostało kary do 3 lat więzienia. Nowe przepisy mają zmienić tę sytuację.

Walka z nękaniem przez firmy windykacyjne to kolejny aspekt zmian. Podobnie walka z aferzystami gospodarczymi. Ustawa antylichwiarska i antyprzemocowa uzupełniają system prawny.

• Bądź świadomy nowych przepisów dotyczących przestępstw i kar.