Rozwód i co dalej? Podział majątku, opieka nad dziećmi i los zarodków

Wyjaśniamy kluczowe kwestie prawne i praktyczne związane z zakończeniem małżeństwa w Polsce. Dowiedz się, jak przebiega podział majątku, jakie prawa mają rodzice po rozstaniu oraz co dzieje się z zamrożonymi zarodkami.

Podział majątku po rozwodzie – jak to działa?

Rozwód często wiąże się z koniecznością podziału wspólnego majątku. Ta procedura może być stresująca. Obejmuje wiele kroków i czynników. Sąd musi ustalić składniki majątku wspólnego. Nie ma ograniczenia czasowego na ubieganie się o podział po rozwodzie.

Wspólność majątkowa a rozdzielność – podstawy

Wspólny majątek małżonków powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa. Obejmuje przedmioty nabyte w trakcie jego trwania. Rozdzielność majątkowa oznacza, że każdy ma swój osobisty majątek. Można ją ustanowić przed ślubem lub w jego trakcie. Czasami można ustanowić rozdzielność z datą wsteczną.

Co wchodzi w skład majątku wspólnego?

Majątek wspólny obejmuje wynagrodzenie za pracę. Dotyczy też dochodów z innej działalności zarobkowej. Wchodzą w niego przedmioty nabyte za te środki. Majątek osobisty to prawa i przedmioty nabyte przed ślubem. Należą do niego także spadki i darowizny. Sąd przy podziale ustala, co jest wspólne.

Kiedy można dokonać podziału majątku?

Podział majątku wspólnego jest możliwy. Trzeba poczekać na ustanie wspólności majątkowej. Dzieje się to najczęściej z chwilą rozwodu. Można dokonać podziału przed rozwodem. Można to zrobić w trakcie sprawy rozwodowej. Podział po rozwodzie jest również możliwy.

Procedura podziału majątku

Procedura podziału majątku wymaga zgody obu stron lub orzeczenia sądu. W przypadku braku porozumienia sprawę rozstrzyga sąd. Sąd musi najpierw ustalić, co należy do majątku wspólnego. Warto sporządzić listę wspólnych dóbr. Należy realistycznie oszacować ich wartość. Można skorzystać z pomocy rzeczoznawcy. Przedstaw sądowi swój plan podziału majątku. Możliwe są różne udziały w majątku. Czasem sąd orzeka podział 70% do 30% na korzyść jednej strony.

Opłata sądowa za wniosek wynosi 1000 zł. Jeśli strony przedstawią zgodny projekt podziału, opłata wynosi 300 zł.

Podstawą prawną podziału majątku jest Kodeks postępowania cywilnego. Dotyczy tego Art. 567 KPC.

• Sporządź dokładną listę wszystkich wspólnych dóbr.
• Określ wartość każdego elementu majątku.
• Skorzystaj z pomocy rzeczoznawcy do wyceny.
• Przedstaw sądowi swój konkretny plan podziału.

Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem po rozstaniu

Rozwód zmienia strukturę rodziny. Nie znosi jednak obowiązków rodzicielskich. Rodzice wciąż mają prawa i obowiązki względem dziecka. Sąd rozwodowy ma obowiązek orzec o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej. Dotyczy to wspólnego małoletniego dziecka.

Obowiązki rodzicielskie po rozwodzie

Rodzice nadal ponoszą odpowiedzialność za dziecko. Muszą dbać o jego rozwój i bezpieczeństwo. Władza rodzicielska obejmuje reprezentację dziecka. Dotyczy też zarządzania jego majątkiem. Obowiązki te nie kończą się z momentem rozwodu.

Prawo do kontaktów i alimenty

Prawo do kontaktów z dzieckiem przysługuje każdemu z rodziców. Jest to niezależne od władzy rodzicielskiej. Obowiązek finansowego wsparcia dziecka to alimenty. Obciąża on oboje rodziców. Wysokość alimentów zależy od potrzeb dziecka i możliwości rodziców. Regulują to przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Dotyczy tego Art. 113 § 1 i Art. 133 § 1 KRO. Zasady ustalania alimentów precyzuje Art. 135 § 1 KRO.

Współdecydowanie w ważnych sprawach dziecka

Rodzicielstwo po rozwodzie wymaga współpracy. Rodzice powinni wspólnie decydować o istotnych sprawach dziecka. Obejmuje to wybór szkoły. Dotyczy też leczenia i opieki zdrowotnej. Ważne są również wyjazdy zagraniczne. Wspólne decyzje służą dobru dziecka. Reguluje to Art. 97 § 1 KRO.

• Wspólnie decydujcie o wyborze szkoły dla dziecka.
• Konsultujcie leczenie i opiekę zdrowotną.
• Ustalajcie zasady wyjazdów zagranicznych.

Dobro dziecka jako priorytet

Dobro dziecka jest naczelną zasadą. Sąd kieruje się nią przy rozstrzyganiu o władzy rodzicielskiej. Dotyczy to nawet sytuacji, gdy jeden z rodziców chce pozbawić drugiego władzy. Według wyroku Sądu Najwyższego z 22 listopada 1999 r. (I CKN 675/97) dobro dziecka jest najważniejsze. Ingerencja w życie rodzinne musi być proporcjonalna. Służy wyłącznie ochronie dobra dziecka. Potwierdza to sprawa Kutzner przeciwko Niemcom (skarga nr 46544/99). Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w tym Art. 58 § 1 i Art. 58 § 1a KRO, podkreślają tę zasadę.

Dobro dziecka jest naczelną zasadą przy rozstrzyganiu o władzy rodzicielskiej, nawet jeżeli jedno z rodziców dąży do jej pełnego pozbawienia drugiej strony.

Ingerencja w życie rodzinne musi być proporcjonalna i służyć wyłącznie ochronie dobra dziecka.

Los zamrożonych zarodków po rozstaniu

Procedura in vitro stawia nowe wyzwania prawne. Jednym z nich jest los zamrożonych zarodków. Kwestia nadmiarowych zarodków w Polsce jest regulowana. Dotyczy tego Ustawa o leczeniu niepłodności z 2015 r.

Co to są zarodki według prawa?

Zgodnie z ustawą o leczeniu niepłodności z 2015 r. zarodek to połączenie komórek rozrodczych. Jest to połączenie żeńskich i męskich komórek. Zarodek staje się embrionem, gdy zagnieżdża się w macicy. Ustawa precyzuje status prawny zarodka.

Kriokonserwacja zarodków – proces i cel

Zamrażanie zarodków to kriokonserwacja. Jest to proces zamrażania i przechowywania zarodków. Stosuje się go w leczeniu niepłodności. Jest częścią procedury in vitro (IVF). Kriokonserwacja służy też zachowaniu płodności. W trakcie in vitro uzyskuje się wiele zarodków. Nie wszystkie podlegają transferowi od razu. Nietransferowane zarodki są zabezpieczone przez zamrożenie. Zamrożone zarodki można wykorzystać w przyszłości. Przechowuje się je w banku. Temperatura wynosi około -196 stopni Celsjusza. Stosuje się różne metody mrożenia. Należą do nich witryfikacja i powolne mrożenie. Wykorzystuje się przy tym krioprotektanty i ciekły azot. Kriokonserwowane embriony mogą być przechowywane przez długi czas. Często jest to 10 lat. Czasem przechowywanie trwa do 20 lat. Zarodek kriokonserwowany może być zarodkiem dawcy.

Prawa i obowiązki wobec zamrożonych zarodków

W Polsce ochrona zarodków jest daleko idąca. Ustawa o leczeniu niepłodności wprowadziła ścisłe regulacje. Nie można zarodka zniszczyć. Grozi za to kara więzienia. Kara wynosi od 6 miesięcy do 5 lat. Jest ona wyższa niż kara za aborcję (max 3 lata). Zgoda na ewentualną implantację zarodka jest potrzebna. Wydaje ją sąd opiekuńczy. Dzieje się tak, jeśli dawcy się nie porozumieją. Każda para posiadająca zamrożone zarodki powinna czuć odpowiedzialność. Problemy etyczne i prawne pojawiają się przy separacji lub rozwodzie.

Nie można zarodka zniszczyć, bo grozi za to kara więzienia od 6 miesięcy do 5 lat, zdecydowanie wyższa niż za przeprowadzenie aborcji.

Wydaje się, że spór o to, czy 'zarodek to już życie’ – jest próbą odszukania odpowiedzi na źle postawione pytanie.

Opcje postępowania z nadmiarowymi zarodkami

Co możemy zrobić z nadmiarowymi zarodkami? Osoby podchodzące do in vitro mają kilka opcji. Mogą przechowywać zarodki na przyszłość. Mogą też przekazać je do dawstwa. Przy dawstwie dawcy nie mają obowiązków wobec przyszłego dziecka. Tracą też możliwość uzyskania informacji o dalszym losie zarodka. Można rozważyć transfer zamrożonych zarodków (FET). Jest to rodzaj leczenia IVF. Zamrożony zarodek jest rozmrażany i przenoszony do macicy. FET jest często częścią preimplantacyjnych testów genetycznych (PGT). Przenoszenie wielu zarodków zwiększa ryzyko ciąży mnogiej. Dlatego mrożenie zmniejsza to ryzyko. W przypadku zespołu hiperstymulacji mrożone są wszystkie zarodki.

• Rozważ transfer zamrożonych zarodków (FET).
• Zastanów się nad przekazaniem zarodków do dawstwa.
• Pamiętaj o możliwości przechowywania zarodków na przyszłość.

Kara za zniszczenie zarodka wynosi od 6 miesięcy do 5 lat więzienia.

Kara za aborcję wynosi do 3 lat więzienia.

Czas przechowywania zarodków to często 10 lat, a może być do 20 lat.

Bezpieczeństwo i skuteczność mrożenia zarodków

Mrożenie zarodków jest uważane za bezpieczne. Stanowi ważny element wspomaganego rozrodu. Kriokonserwacja jest jedną z najbezpieczniejszych procedur in vitro. Przeżywalność zarodków po rozmrożeniu jest wysoka. Wynosi ponad 90%. Wyniki uzyskane po rozmrożeniu są porównywalne do świeżych zarodków. Pacjentka korzystająca z FET unika ponownej stymulacji hormonalnej. Nie musi też przechodzić punkcji jajników.

Inne ważne kwestie po rozwodzie

Zakończenie małżeństwa wiąże się z innymi formalnościami. Dotyczą one między innymi nazwiska. Warto znać swoje prawa i możliwości.

Zmiana nazwiska po rozwodzie

Po rozwodzie można wrócić do nazwiska sprzed ślubu. Wymaga to złożenia oświadczenia. Oświadczenie składa się przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Sejm uchwalił nowelizację Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Nowe przepisy wydłużają termin na złożenie oświadczenia. Zamiast 3 miesięcy, jest teraz 12 miesięcy. Nowe przepisy mają wejść w życie. Stanie się to po trzech miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. W 2023 roku było 56,9 tys. rozwodów w Polsce. Nowelizacja została uchwalona znaczącą większością głosów (416 za, 0 przeciw, 1 wstrzymał się).

Gdzie szukać pomocy prawnej i medycznej?

W sprawach rozwodowych i podziału majątku warto szukać pomocy prawnej. Adwokaci i radcy prawni specjalizują się w prawie rodzinnym. Pomogą w sporządzeniu wniosków i reprezentacji w sądzie. W kwestiach związanych z in vitro i zarodkami pomogą kliniki leczenia niepłodności. Dysponują one bankami komórek rozrodczych i zarodków. W Polsce działa 78 takich jednostek. Można też skorzystać z linii pomocy dla pacjentów. Poradnik o zarodkach w Polsce powstał w ramach Europejskiego Tygodnia Świadomości Niepłodności 2024. Został sfinansowany z grantu Fertility Europe.

Przykładowe lokalizacje klinik i kancelarii:

• Klinika Zięba: Katowice, ul. Tadeusza Kościuszki 255 A
• Kancelaria Adwokat Urszula K.: Wrocław, ul. Świebodzka 6 lok. 3
• Kancelaria Gałązka: Lublin, ul. Tomasza Zana 1

Wiele klinik leczenia niepłodności działa w całej Polsce. Znajdują się między innymi w Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie i Warszawie.