Wielka Reforma Kodeksu Karnego w Polsce – Kluczowe Zmiany i Konsekwencje

W Polsce wprowadzono znaczące zmiany w Kodeksie karnym. Reforma zaostrza kary za najcięższe przestępstwa. Nowe przepisy dotyczą wielu obszarów prawa karnego. Zmiany mają zwiększyć bezpieczeństwo Polaków. Ten artykuł wyjaśnia kluczowe aspekty reformy.

Cele i Zakres Reformy Kodeksu Karnego

Reforma Kodeksu karnego weszła w życie 1 października 2023 roku. Ustawa zmieniająca została podpisana przez Prezydenta RP 2 grudnia 2022 roku. Większość przepisów zaczęła obowiązywać 14 marca 2023 roku. Przepisy o przepadku pojazdów weszły w życie 14 grudnia 2023 roku. Nowelizacja Kodeksu karnego obejmuje blisko 400 zmian. Głównym celem reformy jest wzmocnienie ochrony prawnej. Dotyczy to życia, zdrowia, wolności i własności. Reforma ma zwiększyć poczucie sprawiedliwości. Kary mają skuteczniej odstraszać przestępców. Według CBOS 83% Polaków czuje się bezpiecznie. Reforma dąży do dalszej poprawy bezpieczeństwa.

Zasadniczym założeniem, które legło u podstaw prac nad projektem zmian Kodeksu karnego, była potrzeba wzmocnienia ochrony prawnokarnej w zakresie czynów godzących w tak fundamentalne dobra prawne jak: życie i zdrowie człowieka, wolność, wolność seksualna i własność.

Ministerstwo Sprawiedliwości rozpoczęło kampanię informacyjną. Kampania ruszyła 7 września 2023 roku. Informuje o wprowadzonych zmianach. Reforma została opracowana pod kierunkiem Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobro.

Zmiany kodyfikacji karnych w sposób zasadniczy zmieniają politykę karną wobec najgroźniejszych przestępców, sprawiając, że uczciwi ludzie mogą czuć się bezpieczne i mieć przekonanie, że ich codzienne życie nie będzie zagrażane przez bandytów – Zbigniew Ziobro

Dobre prawo nie może pobłażać sprawcom. Szczególnie dotyczy to najcięższych zbrodni. Kary muszą być adekwatne do winy. Ofiara przestępstwa jest najważniejsza. Surowe kary muszą odstraszać. Reforma kończy z filozofią resocjalizacji zwyrodniałych przestępców.

Dobre prawo dające poczucie sprawiedliwości nie może pobłażać sprawcom najcięższych zbrodni.

Kary muszą być adekwatne do winy.

To ofiara przestępstwa jest najważniejsza.

Dobre prawo nie może pobłażać sprawcom najcięższych przestępstw. Surowe kary muszą odstraszać.

Kary muszą być i nieuchronne, i surowe.

Reforma Kodeksu karnego kończy z filozofią, że najbardziej zwyrodniałych przestępców należy wyłącznie resocjalizować.

Kluczowe Zmiany w Systemie Kar

Reforma wprowadza znaczące zmiany w systemie kar. Podniesiono górną granicę kary pozbawienia wolności. Wcześniej wynosiła 15 lat. Teraz wynosi 30 lat. Zlikwidowano karę 25 lat pozbawienia wolności. Wprowadzono karę bezwzględnego dożywocia. Nie przewiduje ona możliwości warunkowego zwolnienia. Kara ta może być orzeczona za najcięższe przestępstwa. Dotyczy to czynów popełnionych po wcześniejszym skazaniu. Chodzi o dożywocie lub pozbawienie wolności na co najmniej 20 lat.

Będzie mogła zostać orzeczona (…) za czyn popełniony po wcześniejszym prawomocnym skazaniu na dożywotnie pozbawienie wolności albo pozbawienie wolności na co najmniej 20 lat.

Projekt zakłada wprowadzenie bezwzględnego dożywocia. Kara dożywotniego pozbawienia wolności jest bez możliwości warunkowego zwolnienia. Zwyrodniali zbrodniarze nie mogą ponownie zagrażać społeczeństwu. Okrutni bandyci i recydywiści mają trafiać do więzienia na długie lata. Nawet do końca życia.

Zwyrodniali zbrodniarze nie mogą ponownie zagrażać społeczeństwu.

Okrutni bandyci, recydywiści, muszą trafiać na długie lata do więzienia. Nawet do końca życia.

Nowe przepisy przewidują surowszy wymiar kar. Zapewniają też większą elastyczność sankcji. Zmiany dają sądom możliwość orzekania zgodnie z poczuciem sprawiedliwości. Projekt wprowadza elastyczny wymiar kar. Jest to odpowiedź na wcześniejsze ograniczenia.

Dziś sędziowie dysponują mocno ograniczonym zakresem kar za najpoważniejsze przestępstwa.

Surowsze Kary za Najcięższe Przestępstwa

Przestępstwa Przeciwko Życiu i Zdrowiu

Reforma zaostrza kary za przestępstwa przeciwko życiu. Za zabójstwo grozi kara od 8 do 30 lat więzienia. Możliwa jest też kara dożywocia. Wcześniej wymiar wynosił od 8 do 15 lat, 25 lat albo dożywocie. Nowe typy przestępstw obejmują przygotowanie do zabójstwa. Wprowadzono też karę za przyjęcie zlecenia zabójstwa. Za te czyny grozi kara więzienia od 2 do 15 lat. Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest teraz zagrożone karą do 20 lat. Wcześniej było to od 5 do 15 lat, 25 lat albo dożywocie. Zwiększono okres przedawnienia karalności za zabójstwo. Wydłużono go z 30 do 40 lat. Niektóre przestępstwa nie podlegają przedawnieniu. Dotyczy to zgwałcenia dziecka. Obejmuje też zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem. Statystyki z 2021 roku pokazują, że 23% skazanych za zabójstwo otrzymało kary do 8 lat. 59% dostało kary do 15 lat.

Przestępstwo	Wymiar Kary Po Reformie	Wcześniejszy Wymiar Kary
Zabójstwo	od 8 do 30 lat więzienia albo dożywocie	od 8 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie
Spowodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała	od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocie	od 5 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie

Przestępstwa Seksualne

Podwyższono kary za pedofilię i gwałty. Nowe kwalifikowane typy przestępstwa zgwałcenia mają surowsze kary. Za zgwałcenie dziecka grozi od 5 do 30 lat więzienia. Możliwe jest też dożywocie. Podobnie za zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem. Kara od 5 do 30 lat więzienia lub dożywocie grozi za zgwałcenie z ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu. Za zgwałcenie z następstwem śmierci ofiary grozi od 8 do 30 lat więzienia lub dożywocie. Wprowadzono recydywę seksualną. Jest to jedna z sugestii zmian. Obowiązek zgłaszania się do Policji dotyczy skazanych za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej. To kolejna sugestia. Utworzenie Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym również było sugerowane. Statystyki z 2021 roku pokazują, że 44% skazanych za zgwałcenie dostało kary do 3 lat. 72% skazanych za gwałt otrzymało wyroki do 3 lat więzienia.

Zmiany Dotyczące Przestępstw Przeciwko Mieniu

Kradzież

Nowe przepisy zmieniają próg kradzieży. Kwota, od której kradzież jest przestępstwem, wzrosła. Od 1 października 2023 roku wynosi 800 zł. Wcześniej było to 500 zł. Kradzież poniżej 800 zł to wykroczenie. Kto zabiera cudzą rzecz ruchomą w celu przywłaszczenia, podlega karze. Zgodnie z art. 278 § 1 Kodeksu karnego, grozi za to pozbawienie wolności. Kara wynosi od 3 miesięcy do 5 lat. Osoba, która dokonała kradzieży powyżej 800 zł, może być skazana na pozbawienie wolności od 3 do 5 lat. W przypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie. Może też otrzymać karę ograniczenia wolności. Możliwa jest kara pozbawienia wolności do roku. Przepisy przewidują grzywnę za kradzież mniejszej wagi. Wynosi od 50 do 540 stawek dziennych. Wysokość stawki dziennej to od 10 zł do 2000 zł. Kradzież z włamaniem zagrożona jest karą od roku do 10 lat pozbawienia wolności. Kradzież tablic rejestracyjnych stała się przestępstwem. Grozi za nie do 5 lat więzienia.

Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Sąd Najwyższy wskazywał, że do kradzieży dojdzie. Nawet jeśli sprawca porzuci rzecz od razu po zabraniu. Warto porozmawiać z prokuratorem. Możliwe jest dobrowolne poddanie się karze. Jeżeli osoba nigdy nie była karana, pozbawienie wolności nie jest pewne.

Jak wskazywał Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 20 kwietnia 2017 r. w sprawie o sygnaturze II KK 101/17, do kradzieży dojdzie nawet wtedy, gdy sprawca niezwłocznie po zabraniu rzeczy ją porzuci.

Przykłady spraw o kradzież pokazują różne wyroki.

Imię	Sytuacja	Orzeczona Kara
Jan	nigdy wcześniej nie karany, skradł sprzęt o wartości 700 zł	6 miesięcy ograniczenia wolności i obowiązek wykonywania prac społecznych
Anna	samotna matka, ukradła ubrania o wartości 550 zł, pierwszy konflikt z prawem	4 miesiące pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata oraz grzywna 1000 zł
Marek	młody student, skradł książki o wartości 600 zł	grzywna 1500 zł oraz 3 miesiące ograniczenia wolności

Rozbój

Podwyższono górną granicę kary za rozbój. Wcześniej wynosiła 12 lat więzienia. Teraz wynosi 15 lat więzienia. Za rozbój z użyciem broni grozi kara do 20 lat więzienia. Wcześniej było to do 15 lat.

Nowe Przestępstwa i Inne Zmiany

Uchylanie się od Wypłaty Odszkodowania

Nowy artykuł 244c Kodeksu karnego został wprowadzony. Przewiduje karę więzienia za uchylanie się. Dotyczy to wypłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia. Kara więzienia może wynosić od trzech miesięcy do pięciu lat. Sprawca może zostać zobowiązany do naprawienia szkody. Taki obowiązek wynika z art. 46 Kodeksu karnego. Nowy przepis zwiększy atrakcyjność postępowań karnych. Pokrzywdzeni mogą dochodzić naprawienia szkody. Mogą wykorzystać procedurę karną. To dobra zmiana dla pokrzywdzonych. Budzi jednak pewne wątpliwości systemowe.

Bez wątpienia spowoduje ona zwiększenie się atrakcyjności postępowań karnych i dochodzenia przez pokrzywdzonych naprawienia szkody właśnie z wykorzystaniem procedury karnej. – Maciej Zaborowski

To dobra zmiana dla pokrzywdzonych, choć budzi pewne wątpliwości systemowe. – Kacper Oleksy

Przestępstwa Gospodarcze i Korupcja

Reforma ułatwi walkę z aferami gospodarczymi. Nowe przepisy ułatwią walkę z ustawianiem przetargów. Kara za przyjęcie korzyści majątkowej jest wyższa. Jeśli korzyść przekracza milion złotych, kara wynosi od 3 do 20 lat pozbawienia wolności. Wcześniej za korzyści ponad 200 tys. zł groziło do 15 lat, a ponad 1 mln zł do 15 lat. Zwiększono też maksymalne grzywny.

Fałszowanie Dokumentów

Fałszowanie dokumentów ma negatywny wpływ na społeczeństwo. Może prowadzić do poważnych konsekwencji społecznych. Kara za fałszowanie dokumentów wynosi do 5 lat więzienia. Jest to górne ograniczenie kary. Sąd może dostosować karę do okoliczności. Fałszowanie dokumentów obejmuje szeroki zakres działań. Konsekwencje są znaczne. Fałszowanie dokumentów może być częścią szerszego przestępstwa. Przepisy prawa karnego są dostosowywane. Ma to na celu skuteczne zwalczanie fałszerstw. Stosuje się zaawansowane technologie. Dotyczy to manipulacji elektronicznych dokumentów. Za fałszowanie dokumentu publicznego grozi od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Za fałszowanie dokumentu urzędowego grozi od 6 miesięcy do 8 lat. Fałszowanie recept może skutkować grzywną. Możliwa jest też kara ograniczenia wolności.

Fałszowanie dokumentów ma negatywny wpływ na społeczeństwo jako całość.

Fałszowanie dokumentów obejmuje szeroki zakres działań, a ich konsekwencje są znaczne.

Kategoria Dokumentu	Konsekwencje
Paszport	Do 5 lat więzienia, kara finansowa
Dokumenty finansowe	Do 5 lat więzienia, wysoka kara finansowa
Podpis	Do 5 lat więzienia, kara finansowa

Kary dla Kierowców

Koniec z pobłażliwością wobec pijanych kierowców. Reforma zakłada konfiskatę aut nietrzeźwym kierowcom. Przepisy dotyczące orzekania przepadku pojazdów weszły w życie 14 grudnia 2023 roku. Podwyższenie kar ma efektywniej odstraszać kierowców. Dotyczy to kierowania autem w stanie nietrzeźwości. Obejmuje też jazdę pod wpływem narkotyków. Statystyki dotyczące pijanych kierowców w pierwszym półroczu są niepokojące. Odnotowano 684 wypadki. Zginęło 68 osób. 841 osób zostało rannych. Niedawno zatrzymano ponad 47 tysięcy nietrzeźwych kierowców. Zwiększenie kar za prowadzenie samochodu bez ważnych uprawnień było sugerowane. Obligatoryjne odbieranie praw jazdy pijanym kierowcom to inna sugestia. Możliwość konfiskaty auta dotyczy recydywy.

Zmiany Dotyczące Nieletnich Sprawców Przestępstw

Reforma Kodeksu karnego wprowadza zmiany. Dotyczą one karania nieletnich sprawców przestępstw. Szczegóły tych zmian wymagają analizy. Nowe przepisy mają na celu dostosowanie odpowiedzialności. Bierze się pod uwagę wiek sprawcy.

Reforma Kodeksu Karnego Wykonawczego

Rząd pokazał projekt nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego. Projekt ma na celu skrócenie okresów karencji. Dotyczy to wniosków o warunkowe przedterminowe zwolnienie. Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje przywrócenie wcześniejszych regulacji. Możliwość częstszego ubiegania się o zwolnienie nie jest gwarancją. Nie oznacza to automatycznego uwzględnienia wniosku. Polityka kryminalna powinna dążyć do zmniejszenia liczby więźniów. Powinni siedzieć krócej. W im starszym wieku skazany, tym mniejsze prawdopodobieństwo recydywy. Krótszy pobyt w zakładzie karnym też wpływa na recydywę. W więzieniach przebywa 70097 osadzonych. Dane dotyczą końca stycznia 2025 roku. 6061 osób odbywa karę w Systemie Dozoru Elektronicznego. To dane z końca stycznia 2025 roku.

Nie ukrywam, że wydłużenie okresów karencji wydawało mi się rozwiązaniem obliczonym jedynie na osiągnięcie politycznego efektu. – sędzia Tomasz Huminiak

Polityka kryminalna powinna dążyć do tego, by jak najmniej ludzi siedziało w więzieniu przed długie okresy. – dr Paweł Kobes

Prawidłowość jest taka, że w im starszym wieku człowiek zostaje skazany i im krócej przebywa w zakładzie karnym, prawdopodobieństwo recydywy jest mniejsze. – dr Paweł Kobes

Potrzebujesz Pomocy Prawnej?

Problemy prawne wymagają profesjonalnego wsparcia. Adwokat specjalizujący się w sprawach karnych może pomóc. Dotyczy to spraw o kradzież. Adwokat wyjaśni konsekwencje prawne. Pomoże w negocjacjach z prokuratorem. Może doradzić w sprawie dobrowolnego poddania się karze. Kancelarie prawne oferują porady prawne. Możesz skorzystać z oferty porad prawnych. Profesjonalny adwokat oceni Twoją sytuację. Opracuje najlepszą strategię obrony. Szukaj kancelarii specjalizującej się w prawie karnym. Przykładem są kancelarie w Katowicach. Adwokat Pirożek & Pirożek działa w Katowicach. Ich adres to al. Wojciecha Korfantego 51. Znajduje się pod kodem pocztowym 40-160 Katowice. Inna kancelaria Adwokat-ambicki.pl działa we Wrocławiu. Ich adres to ul. Gajowa 72/4. Kod pocztowy to 50-520 Wrocław. Oferują pomoc w sprawach karnych.